Lihat sumber Kerupuk

{{Infobox food
| name              = Kêrupuk
| image             = Kerupuk dalam kaleng.jpg
| image_size        = 250px
|caption            = Kerupuk di dalam kaleng
| country           = [[Indonesia]]<ref>{{cite book|author=Adrian Vickers|author-link=Adrian Vickers|title=A History of Modern Indonesia|url=https://archive.org/details/historyofmoderni00adri|url-access=registration|date=3 November 2005|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-44761-4|pages=[https://archive.org/details/historyofmoderni00adri/page/190 190]–}}</ref><ref name="Historia-Kerupuk">{{Cite web|title=Kriuk Sejarah Kerupuk|url=https://historia.id/kultur/articles/kriuk-sejarah-kerupuk-DEZwd|first=Randy |last=Wirayudha | date =31 August 2017|access-date=2020-10-11|website=Historia - Majalah Sejarah Populer Pertama di Indonesia|language=id}}</ref>
| region            = [[Ponorogo]], menyebar hingga ke seluruh [[Indonesia]]
| national_cuisine  = [[Masakan indonesia|Indonesia]]
| creator           =
| course            = Camilan
| served            = 
| main_ingredient   = udang, ikan, dan bahan lainnya
| variations        = Variasi berbeda menurut bahan
| calories          = 
| other             = 
}}
{{Sidebar masakan Indonesia}}
'''Kerupuk''' atau '''krupuk''' adalah makanan yang dibuat dari adonan tepung dicampur dengan lumatan udang atau ikan, setelah dikukus disayat-sayat tipis atau dibentuk dengan alat cetak dijemur agar mudah digoreng.<ref>Arti Kerupuk_Kamus Besar Bahasa Indonesia[https://kbbi.web.id/kerupuk]</ref> Makanan ini pertama kali muncul di tanah [[Pulau Jawa|Jawa]] dengan nama [[Kerupuk rambak]] dan tercatat dalam naskah [[Jawa Kuno]] sejak sebelum abad ke-10 masehi.<ref>Sejarah Kerupuk di Indonesia, Makanan Pokok pada Masa Penjajahan[https://www.kompas.com/food/read/2020/08/09/190700775/sejarah-kerupuk-di-indonesia-makanan-pokok-pada-masa-penjajahan]</ref><ref>{{Cite web|date=2022-02-19|title=Prasasti Taji, Bukti Kuliner Asli Indonesia Berusia 1000 Tahun|url=https://indonesiancultures.com/tradisi/prasasti-taji-kuliner-makanan-asli-indonesia-1000-tahun|website=IndonesianCultures.Com|language=id|access-date=2023-02-24}}</ref>

Kerupuk udang dan kerupuk ikan adalah jenis kerupuk yang paling umum dijumpai di Indonesia dan harganya lumayan mahal. Sedangkan kerupuk aci atau kerupuk melarat yang dibuat dari adonan sagu dicampur [[garam dapur|garam]], bahan [[pewarna makanan]], dan [[vetsin]] harganya lebih relatif murah. Makanan ini biasanya dijual di dalam kemasan yang belum digoreng. Sedangkan kerupuk ikan dari jenis yang sulit mengembang ketika digoreng biasanya dijual dalam bentuk sudah digoreng.

Kerupuk kulit (yang terbuat dari kulit sapi atau kerbau) dan kerupuk ikan yang sulit mengembang perlu digoreng sebanyak dua kali. Tahap pertama digoreng dengan minyak bersuhu rendah, tahap selanjutnya dipindahkan ke dalam wajan berisi minyak goreng yang sudah panas.

Kerupuk sangat populer di kalangan masyarakat Indonesia sebagai hidangan pelengkap seperti [[gado-gado]], [[nasi goreng]], dan lain sebagainya, serta digunakan untuk lomba makan (kerupuk) pada peringatan Hari Kemerdekaan Indonesia.

== Sejarah ==
Kata Kerupuk (dari {{lang-jv|ꦏꦿꦸꦥꦸꦏ꧀|Krupuk}}<ref>(1) krupuk : N.K. la partie interne et charnue de la peau du buffle, que l'on fait sécher pour être ensuite mangée avec le riz. Sumber: [https://www.sastra.org/bahasa-dan-budaya/kamus-dan-leksikon/3236-dictionnaire-javanais-francais-labbe-p-favre-1870-917-bagian-3-ka-ta| Dictionnaire Javanais-Français, L'Abbé P. Favre, 1870, #917.] (2) krupuk : KN. een toespijs bij de rijst van het binnenste vleeschachtige gedeelte van buffelhuid (of ook wel van visch J.) broos in olie gebraden; vgl. krècèk, rambak. Sumber: [https://www.sastra.org/bahasa-dan-budaya/kamus-dan-leksikon/3095-javaansch-nederlandsch-handwoordenboek-gericke-en-roorda-1901-918-bagian-10-ka-kara| Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918.] (3) krupuk (krupU?) : kn. ar. lawuh gorèngan (kang digawe glêpung dicampur blêng, urang lsp). Sumber: [https://www.sastra.org/bahasa-dan-budaya/kamus-dan-leksikon/793-bausastra-jawa-poerwadarminta-1939-75-bagian-13-k| Bausastra Jawa, Poerwadarminta, 1939, #75.] (4) krupuk : crisp fried chips. [x] lêgêndar crisp ground-rice chips. [x] têrung rice-flour chips. [x] urang shrimp chips. ng-[x] to fry chips as one's livelihood or as a source of income. Sumber: [https://www.sastra.org/bahasa-dan-budaya/kamus-dan-leksikon/2211-javanese-english-dictionary-horne-1974-1968-hlm-295-320-k| Javanese-English Dictionary, Horne, 1974, #1968.]</ref>, dari [[bahasa Jawa Kuno| Jawa Kuno]]: ''Kurupuk'' (Zoetmulder, 1995 : 544).<ref>(1) kurupuk : krupuk. Sumber: [https://www.sastra.org/bahasa-dan-budaya/kamus-dan-leksikon/2695-kawi-indonesia-wojowasito-1977-1019-d-k| Kawi - Indonesia, Wojowasito, 1977, #1019.] (2) kurupuk : a delicacy, fried chips. Sumber: [https://www.sastra.org/bahasa-dan-budaya/kamus-dan-leksikon/2693-kawi-lexicon-wojowasito-1980-575-k-g-gh-ng-c-j-jh-n| Kawi Lexicon, Wojowasito, 1980, #575.]</ref>)

Istilah kerupuk juga terdapat pada [[Kakawin Ramayana]] (pupuh 26.25 (31)), [[Kakawin Bhomantaka]] atau Bhomakawya (pupuh 81.36), [[Kakawin Sumanasantaka]] (pupuh 113.10) yang ditulis oleh [[Empu Monaguna]] pada era [[kerajaan Kediri]] (abad ke-12 masehi).

Kerupuk sudah ada di [[Pulau Jawa|Jawa]] sejak abad ke-9 atau ke-10 masehi. Dalam [[Prasasti Taji]] Ponorogo peninggalan [[kerajaan Mataram Kuno]]<ref>{{Cite web|last=News|first=Portal Indonesia|title=Ini Kuliner Khas Indonesia Yang Eksis Sejak Abad ke-10 {{!}} Berita {{!}} Portal Indonesia News|url=http://www.portalindonesianews.com/posts/view/1566/ini_kuliner_khas_indonesia_yang_eksis_sejak_abad_ke_10|website=portalindonesianews|language=ID|access-date=2023-02-24}}</ref>, bahwa krupuk rambak yang mengacu pada kerupuk yang terbuat dari kulit sapi atau kerbau, yang masih ada hingga saat ini sebagai krupuk kulit, dan biasanya digunakan dalam [[Masakan Jawa]] yang disebut ''krechek''. Dalam perkembangannya, kerupuk menyebar ke seluruh nusantara dan rasanya bervariasi sesuai dengan bahannya. Dari [[Pulau Jawa|Jawa]], kerupuk menyebar ke berbagai wilayah pesisir [[Kalimantan]], [[Sumatera]], hingga [[Semenanjung Malaya]].<ref>Kriuk Sejarah Kerupuk[https://historia.id/kultur/articles/kriuk-sejarah-kerupuk-DEZwd]</ref>

== Varian kerupuk ==
* Kerupuk Bandung
* [[Kerupuk udang]]
* [[Kerupuk ikan]]
* [[Kerupuk Bandung|Kerupuk aci]]
* [[Kemplang]]
* [[Kerupuk bawang putih]]
* [[Kerupuk bawang]]
* [[Kerupuk kulit]]
* [[Kerupuk mlarat]]
* [[Gendar]]
* [[Kerupuk sanjai]]
* [[Rengginang]]
* [[Rempeyek]]
* [[Rambak]]
* [[Kerupuk ceker ayam]]
* [[Kerupuk karak]]
* [[Kerupuk Palembang]]

== Lihat pula ==
* [[Emping]]
* [[Karak]]
* [[Keripik]]
* [[Gendar]]

== Referensi ==
{{reflist}}

== Pranala luar ==
* [http://hobimasak.info/resep-kerupuk-ikan/ Resep Kerupuk Ikan]
* [http://www.dunia-ibu.org/html/menggoreng_kerupuk.html Cara menggoreng kerupuk Palembang] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061009055319/http://www.dunia-ibu.org/html/menggoreng_kerupuk.html |date=2006-10-09 }}
* [http://www.republika.co.id/suplemen/cetak_detail.asp?mid=5&id=224184&kat_id=105&kat_id1=147&kat_id2=218 Kerupuk kulit]
* [http://www.pustaka-deptan.go.id/agritech/dkij0101.pdf Cara membuat kerupuk ikan]{{Pranala mati|date=Mei 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://ala-cirebon.blogspot.com/2009/11/kerupuk-melarat-kerupuk-mares.html Kerupuk Melarat Khas Cirebon]
* [http://inforesep.com/resep-kerupuk-udang.html Resep kerupuk udang] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110204160218/http://inforesep.com/resep-kerupuk-udang.html |date=2011-02-04 }}
* [http://food.detik.com/read/2011/02/07/180720/1561949/482/wow-kerupuk-raksasa Kerupuk raksasa]

{{Masakan Indonesia}}

[[Kategori:Kerupuk| ]]
[[Kategori:Makanan ringan]]
[[Kategori:Makanan]]