|
#ALIH [[Bahasa Jawa Banyumasan]]
{{bahasa
|name=Jawa Banyumasan
|nativename=
| familycolor=Austronesian
| states= {{flag|Indonesia}}
----
| region= {{flag|Jawa Tengah}}
* Banyumasan Raya
** [[File:Emblem of Banyumas Regency.svg|15px]] [[Kabupaten Banyumas]]
** [[File:Seal of Banjarnegara Regency.svg|15px]] [[Kabupaten Banjarnegara]]
** [[File:Seal of Cilacap Regency.svg|15px]] [[Kabupaten Cilacap]]
** [[File:Seal of Purbalingga Regency.svg|15px]] [[Kabupaten Purbalingga]]
** [[File:Seal of Kebumen Regency.svg|15px]] [[Kabupaten Kebumen]]
** [[File:Kabupaten Wonosobo.png|15px]] [[Kabupaten Wonosobo]] (bagian barat)
** [[File:Seal of Pemalang Regency.svg|15px]] [[Kabupaten Pemalang]] (bagian selatan)
| speakers = 4.914.500 jiwa
| date = 2010
| ref = <ref>{{Cite web|url=http://www.bps.go.id/aboutus.php?sp=0&kota=35|title=Tabel Hasil Sensus Penduduk 2010 Provinsi JAWA Tengah|website=bps.go.id|publisher=Badan Pusat Statistik|dead-url=yes|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031214926/http://www.bps.go.id/aboutus.php?sp=0&kota=33|archive-date=28 Oktober 2011|access-date=29 Mei 2020}}</ref>
| agency = Balai Bahasa Provinsi Jawa Tengah
| fam2=[[Rumpun bahasa Melayu-Polinesia|Melayu-Polinesia]]
| fam3 = [[Bahasa Jawa Kuno|Jawa Kuno]]
| fam4=[[Bahasa jawa|Jawa Kulonan]]
| fam5=[[Bahasa jawa|Wirasaba]]
| iso1= 342 |iso2= 0-342 |sil= map bms
| script =
* [[Alfabet Latin]]
* [[Aksara Jawa]]
| notice = IPA
}}
'''Dialek Banyumasan'''<ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/kamus-bahasa-jawa-banyumasan--indonesia|title=Kamus Bahasa Jawa Banyumasan-Indonesia|author=Ahmad Tohari, dkk|date=2014|publisher=Balai Bahasa Provinsi Jawa Tengah|location=Semarang|isbn=9786027664630}}</ref> atau '''''Basa Penginyongan''''' (Dialek Banyumasan: ''Basa Banyumasan'') adalah salah satu dialek [[bahasa Jawa]] yang dituturkan di [[Keresidenan Banyumas|eks-Keresidenan Banyumas]], [[Jawa Tengah]] dan sekitarnya. Beberapa kosakata dan dialeknya juga mempunyai kesamaan dengan [[Dialek Tegal| Dialek Tegal-Bumiayu]],[[Bahasa Jawa Banten| Dialek Jawa Banten]] & [[Bahasa Jawa Cirebon|Dialek Cirebon-Dermayu]].
Bahasa Jawa dialek Banyumasan terkenal dengan cara bicaranya yang khas. Dialek ini disebut ''Banyumasan'' karena dipakai oleh masyarakat yang tinggal di wilayah [[Keresidenan Banyumas|eks-Keresidenan Banyumas]]. Dialek ini juga menimbulkan subdialek baru, yaitu [[Bahasa Indonesia Peranakan|subdialek Peranakan]].
== Kosakata ==
Berikut beberapa kosakata dalam dialek Banyumasan:
{{cquote| ''Dalam kenyataan sehari-hari keberadaan basa banyumasan termasuk dialek lokal yang sungguh terancam. Maka kita sungguh pantas bertanya dengan nada cemas, tinggal berapa persenkah pengguna basa banyumasan 20 tahun ke depan? Padahal, bahasa atau dialek adalah salah satu ciri utama suatu suku bangsa. Jelasnya tanpa basa banyumasan sesungguhnya wong penginyongan boleh dikata akan Terhapus dari Peta etnik bangsa ini''. Kekhawatiran belau lainnya: ''Mana bacaan teks-teks lama Banyumasan seperti babad-babad Kamandaka, misalnya, malah lebih banyak ditulis dalam dialek Jawa wetanan. Jadi sebuah teks yang cukup mewakili budaya dan semangat wong penginyongan harus segera disediakan ''}}
{| border="1" width="50%" class="wikitable"
|-----
| ''' Dialek Banyumasan ''' || ''' Jawa Baku '''
| ''' Indonesia '''
|-----
| agèh<ref>Dalam bahasa Jawa Baku kata ''agé'' atau ''gé'' juga dikenal.</ref> || ayo || ayo
|-----
| {{IPA|ambring}} || {{IPA|sepi}} || {{IPA|sepi}}
|-----
| batir<ref>Kata ''batur'' dalam bahasa Jawa Kuno berarti "teman"</ref> || {{IPA|kanca}} || {{IPA|teman}}
|-----
| {{IPA|baé, baen}} || {{IPA|waé}} || {{IPA|saja}}
|-----
| {{IPA|bangkong}} || {{IPA|kodok}} || {{IPA|katak}}
|-----
| {{IPA|bengel}} || {{IPA|mumet}} || {{IPA|pusing}}
|-----
| {{IPA|bodhol}} || {{IPA|rusak}} || {{IPA|rusak}}
|-----
| {{IPA|brug}}<ref>Dari bahasa Belanda ''brug''.</ref> || {{IPA|kretèg}} || {{IPA|jembatan}}
|-----
| {{IPA|bringsang}} || {{IPA|sumuk}} || {{IPA|panas}}
|-----
| {{IPA|clebek}} || {{IPA|kopi}} || {{IPA|kopi}}
|-----
| {{IPA|cocot}} || {{IPA|cangkem}}/lambe || {{IPA|mulut}}
|-----
| {{IPA|londhog}}/dolog || {{IPA|alon}} || {{IPA|pelan}}
|-----
| {{IPA|druni}} || {{IPA|medhit}} || {{IPA|pelit}}
|-----
| {{IPA|dheweke}} || {{IPA|deké/ndekne}} || {{IPA|dia}}
|-----
| {{IPA|dhongé/dhongané}} || {{IPA|kudune}} || {{IPA|harusnya}}
|-----
| egun || {{IPA|isih}} || {{IPA|masih}}
|-----
| {{IPA|gableg}} || {{IPA|duwé}} || {{IPA|punya}}
|-----
| {{IPA|gering}}<ref>Juga dikenal dalam bahasa Jawa Baku.</ref> || {{IPA|kuru}} || {{IPA|kurus}}
|-----
| {{IPA|gigal}} || {{IPA|tiba}} || {{IPA|jatuh}}
|-----
| {{IPA|gili}} || {{IPA|dalan}} || {{IPA|jalan}}
|-----
| {{IPA|gujih}} || {{IPA|rewel}} || {{IPA|rewel}}
|-----
| {{IPA|jagong}}<ref>Dalam bahasa Jawa Baku artinya "mengobrol".</ref> || {{IPA|lungguh}} || {{IPA|duduk}}
|-----
| {{IPA|jukut}} || {{IPA|jupuk}} || {{IPA|ambil}}
|-----
| {{IPA|kes}} || {{IPA|saka}} || {{IPA|dari}}
|-----
| {{IPA|kiyé}} || {{IPA|iki}} || {{IPA|ini}}
|-----
| {{IPA|kuwé}} || {{IPA|iku}} || {{IPA|itu}}
|-----
| {{IPA|letek}} || {{IPA|asin}} || {{IPA|asin}}
|-----
| {{IPA|madhang}} || {{IPA|mangan awan}} || {{IPA|makan siang}}
|-----
| {{IPA|maen}} || {{IPA|apik}} || {{IPA|baik}}
|-----
| {{IPA|maning}} || {{IPA|mènèh/manèh}} || {{IPA|lagi}}
|-----
| {{IPA|maregi}} || {{IPA|nyebeli}} || {{IPA|buruk}}
|-----
| {{IPA|lomboan}} || {{IPA|ngapusi}} || {{IPA|bohong}}
|-----
| {{IPA|endhas}} || {{IPA|sirah}} || {{IPA|kepala}}
|-----
| {{IPA|dog}} || {{IPA|teka}} || {{IPA|sampai}}
|-----
| {{IPA|kencot}} || {{IPA|ngelih}} || {{IPA|lapar}}
|-----
| {{IPA|laut}} || {{IPA|bali}} || {{IPA|pulang}}
|-----
| {{IPA|nyekek}} || {{IPA|mangan}} || {{IPA|makan}}
|-----
| {{IPA|longok}} || {{IPA|delok}} || {{IPA|lihat}}
|-----
| {{IPA|ngalongok}} || {{IPA|nyawang}} || {{IPA|melihat}}
|-----
| {{IPA|penter}} || {{IPA|padang}} || {{IPA|terang}}
|-----
| {{IPA|setamplat}} || {{IPA|terminal}} || {{IPA|terminal}}
|-----
| {{IPA|teyeng}} || {{IPA|isa}} || {{IPA|bisa}}
|-----
| {{IPA|bajag}} || {{IPA|gedhé}} || {{IPA|besar}}
|-----
| {{IPA|blag}} || {{IPA|buka}} || {{IPA|buka}}
|-----
| {{IPA|tegi}} || {{IPA|tutup}} || {{IPA|tutup}}
|-----
|}
== Referensi ==
{{ref-list}}
== Pranala Luar ==
{{InterWiki|code=map-bms}}
{{Bahasa Jawa/Pranala luar}}
* [https://archive.org/details/kamus-bahasa-jawa-banyumasan--indonesia Kamus bahasa Jawa Banyumasan - Indonesia]—kamus bahasa Jawa dialek Banyumasan terbitan [[Balai Bahasa Jawa Tengah|Balai Bahasa Provinsi Jawa Tengah]]
* [https://www.gurune.net/2019/06/les-bahasa-ngapak-banyumasan-part-1.html Kata - kata umum dialek banyumasan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200526113124/https://www.gurune.net/2019/06/les-bahasa-ngapak-banyumasan-part-1.html |date=2020-05-26 }}—sebagai sarana belajar orang - orang diluar wilayah bralingmascakeb
{{bahasa jawa}}
{{DEFAULTSORT:Jawa Tengah, Bahasa Jawa}}
[[Kategori:Dialek bahasa Jawa]]
[[Kategori:Bahasa Jawa]]
| 