Angkatan laut di Hindia Belanda: Perbedaan antara revisi

Jelajahi riwayat secara interaktif

Konten dihapus Konten ditambahkan

VisualTeks wiki

Revisi per 12 Maret 2017 05.16 sunting Evremonde (bicara \| kontrib) 37.461 suntingan ←Membuat halaman berisi ''''Angkatan laut di Hindia-Belanda''' khususnya merupakan tanggung jawab Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) sampai masa Daendels. Setelah Interregnum Inggri...' Tag: tanpa kategori [ * ]		Revisi terkini sejak 30 November 2021 02.29 sunting balikkan HsfBot (bicara \| kontrib) Bot 1.172.010 suntingan k Bot: di masa → pada masa (WP:BAHASA) Tag: PAWS [2.1]
(15 revisi perantara oleh 5 pengguna tidak ditampilkan)
Baris 1: '''Angkatan laut di Hindia- Belanda''' khususnya merupakan tanggung jawab Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) sampai masa Daendels. Setelah [[Interregnum]] [[Inggris]] di awal [[abad ke-19]], AL tersebut tersusun dari berbagai organisasi marinir yang memiliki tugas rumit. Pertentangan kompetensi dan perbedaan pemahaman di antara [[Menteri Jajahan (Belanda)\|Kementerian Jajahan]] dan [[Menteri Angkatan Laut\|AL]] di [[Den Haag]] menyebabkan organisasi kerja yang efisien sulit tercapai.<ref>Stapelkamp H. [[2010]] ''Oorlog in Atjeh'': het journaal van luitenant-ter-zee Henricus Nijgh, 1873-1874, hal. 13, [[Zutphen]]: Walburg Pers 978 90 5730 6945</ref>. == Sejarah == ===~~Verenigde~~ Vereenigde Oostindische Compagnie ===~~<!--~~ [[Armada India Timur\|Armada bersenjata]] dan [[yacht]] pada awal [[abad ke-17]] yang didirikan oleh [[perusahaan]] [[dagang]] [[VOC]] sudah memiliki fungsi militer sejak awal. Armada tersebut sering memiliki lebih banyak [[senjata]] dibandingkan rata-rata kapal perang pada masa itu. Setelah tiba di [[perairan]] [[Nusantara]], kapal yacht yang cepat dan dipersenjatai dengan baik tetap membentuk kapal perang permanen. [[Provinsi Belanda Serikat]] sedang berperang dengan [[Spanyol]], sehingga [[armada]] [[Vereenigde Oostindische Compagnie]] diberi tugas untuk dapat sebisa mungkin menghancurkan musuh. Hal itu menjadi tujuan mereka di [[daerah]] [[Samudra Hindia]] untuk menjamin angkatan militer itu menjalankan [[monopoli]] dagang dengan mengusir Spanyol, [[Portugal]], dan bangsa lain yang tidak mau bekerja sama. Bahkan, untuk mencapai hal tersebut, [[kapal perang]] milik [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] pun dikerahkan. Di masa kejayaannya setelah tahun [[1630]], serikat dagang tersebut sadar harus berjuang mempertahankan kekuasaannya di laut di seantero Samudra Hindia. Pada tahun [[1635]], mereka menguasai lebih dari 76 kapal besar dan yacht di Nusantara. Ada pula kejadian armada pembantu VOC bertempur di [[Kelautan (Republik Belanda)\|Kelautan]], antara lain dalam [[Perang Inggris-Belanda]].<ref>Milo TH. [[1946]]. ''De invloed van de zeemacht op de geschiedenis der Vereenigde Oost-Indische Compagnie'' (pidato pengukuhan). [['s-Gravenhage]]: [[Martinus Nijhoff (penerbit)\|Martinus Nijhoff]].</ref> De [[Spiegelretourschip\|bewapende koopvaardijschepen]] en [[Jacht (scheepstype)\|jacht]]en van de begin zeventiende eeuw opgerichte handelsmaatschappij VOC hadden vanaf het begin ook een militaire functie. De [[Retourschip\|retourschepen]] waren vaak zwaarder bewapend dan het gemiddelde oorlogsschip uit die tijd. Goedbewapende en snelle jachten bleven na hun aankomst in de Indische wateren achter om daar een permanente oorlogsvloot te vormen. De [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] was in oorlog met Spanje, de vloten van de VOC hadden daarom de opdracht om waar het maar mogelijk was de vijand afbreuk te doen. Het was de bedoeling in het gebied van de [[Indische Oceaan]] gewapenderhand een handelsmonopolie te vestigen door de Spanjaarden en de Portugezen te verdrijven en andere naties niet toe te laten. Om dit te bereiken werden zelfs oorlogsschepen van de [[Staatse vloot]] aan de Compagnie afgestaan. In haar glorietijd na 1630 streefde de Compagnie bewust naar de heerschappij op zee in de gehele Indische Oceaan. In 1635 beschikte men in Indië over 76 grote schepen en jachten. Het gebeurde ook dat de VOC hulpvloten leverde aan de [[Admiraliteit]], zoals bij onder meer de [[Engels-Nederlandse oorlogen]].<ref>Milo, T.H. (1946), ''De invloed van de zeemacht op de geschiedenis der Vereenigde Oost-Indische Compagnie'' (inaugurele rede), Martinus Nijhoff, 's Gravenhage</ref> ~~-->~~ ===Angkatan Laut Belanda===<!--▼ Tussen 1784 en 1789 waren enige eskaders van de Staatse vloot onder leiding van [[Jacob Pieter van Braam]] en [[Willem Sylvester]] in de Indische archipel actief ter ondersteuning van de inmiddels zieltogende en daardoor aan macht en prestige verliezende zeemogendheid VOC. Staatssteun was onontbeerlijk geworden bij het onderdrukken van interne onrust op verschillende plaatsen in het uitgestrekte eilandenrijk waar de handelsmaatschappij al bijna twee eeuwen de lakens uitdeelde. ▲=== Angkatan Laut Belanda ===~~<!--~~ Het ''Auxiliair eskader van de Koninklijke Nederlandsche Zeemagt'' bestond uit oorlogsschepen van de Nederlandse Marine die tijdelijk in de [[Azië\|Aziatische]] [[kolonie (staatkundig)\|kolonie]] dienstdeden. Het was vanaf 1813 verantwoordelijk voor de externe defensie van het eilandenrijk en opereerde naast de [[Koloniale Marine]]. Bevelhebber was de commandant der Zeemacht bij Nederlands-Indië. In 1867 bestond het eskader uit zeven [[Stoomboot\|schroefstomer]]s van verschillende klasse met aan boord ruim 1100 Europese opvarenden. De Nederlandse militaire aanwezigheid werd in de loop van de negentiende eeuw steeds groter, na 1850 verbleef vaak meer dan de helft van schepen en personeel van de zeemacht in Indië. Antara tahun [[1784]]-[[1789]], ada sejumlah [[regu]] [[armada Kerajaan Belanda]] yang dipimpin oleh [[Jacob Pieter van Braam]] dan [[Willem Sylvester]] yang di Nusantara aktif membantu angkatan laut milik VOC yang saat itu sedang sekarat. Bantuan pemerintah sangat penting meredam perlawanan di berbagai kerajaan di Nusantara di mana perusahaan dagang tersebut sudah mengadu domba mereka selama 2 [[abad]]. ~~-->~~ ~~===Koloniale Marine - Indische Militaire Marine===<!--~~ De ''Koloniale Marine'' viel onder de verantwoordelijkheid van de [[gouverneur-generaal]] van Nederlands-Indië. Deze organisatie werd rond 1840 opgeheven, maar kwam na 1866 weer tot leven als ''Indische Militaire Marine''. In 1867 kon ze beschikken over 18 stoomvaartuigen van allerlei groote en type en nog vijf andere schepen. De schepen werden betaald door het [[Ministerie van Koloniën (Nederland)\|Ministerie van Koloniën]] maar het personeel was in dienst van de ''Koninklijke Zeemacht'', na 1904 de [[Koninklijke Marine]]. Deze vloot was vooral bedoeld om diensten te verlenen bij het vestigen en handhaven van het koloniale gezag in de [[buitengewesten]] van het eilandenrijk. Ook transport- en [[flottielje]]diensten behoorden tot de taken. ~~-->~~ ~~===Gouvernementsmarine===~~ [[Berkas:COLLECTIE TROPENMUSEUM Het gouvernements S.S. Selaton op de rivier Barito Borneo TMnr 10010870.jpg\|thumb\|270px\|[[Kapal uap]] ''Selaton'' milik Gouvernementsmarine.]]<!--▼ In 1821 was door het [[Gouvernement (Nederlands-Indië)\|Indische gouvernement]] een civiele marine van bewapende [[kruisboot\|kruisboten]] opgericht. Ze verzorgden gouvernementstransporten van goederen en personen en patrouilleerden ter preventie van zeeroof. De schepen konden gezeild en geroeid worden en hadden een geheel inlandse bemanning van 20 koppen. In 1868 bouwde men een standaardtype van 16 m lang, 4 m breed en een diepgang van 1,4 m. Deze civiele marine beschikte ook over met kanons bewapende [[schoener]]s onder een europese gezaghebber die zorgden voor onder meer waardetransporten naar de verschillende districten. Vaak voer er ook een detachement van enige militairen mee, terwijl ook de bemanning geoefend werd in het gebruik van vuurwapens. De inzet van al deze schepen viel onder de verantwoordelijkheid van de plaatselijke [[Resident (bestuurder)\|resident]]en. In 1861 werden '''s Lands gewapende kruisboten en gouvernements schoeners'' onder gebracht in een nieuwe organisatie, de [[Gouvernementsmarine]]. Deze hield zich onder bevel van de gouverneur-generaal in toenemende mate ook bezighield met semi-militaire taken en politiediensten bij het bedwingen van de vele onlusten en opstanden in de archipel. Na 1850 stonden daartoe steeds vaker ook kleine [[Stoomboot\|stoomschepen]] ter beschikking. Als een schip werd ingezet bij gewapende conflicten kwam er een marine-officier aan boord die het militaire commando voerde. De Gouvernementsmarine opereerde verder onafhankelijk van de Nederlandse en de Indische marine en werd rond de eeuwwisseling wel de ''Marine van [[Joannes Benedictus van Heutsz\|Van Heutz]]'' genoemd. Vanaf 1905 maakte ze onderdeel uit van de ''Dienst van Scheepvaart'' en werd de behoefte aan militaire inzet van de schepen steeds minder. Het overige takenpakket toonde echter nog grote overeenkomst met de tijd van oprichting; vervoer van functionarissen, goederen en gelden voor het gouvernement, politietoezicht binnen de [[territoriale wateren]] en verder alle diensten die voor het besturen van de kolonie nodig waren. De Gouvernementsmarine bleef tot de overdracht van [[Nederlands-Nieuw-Guinea]] aan [[Indonesië]] in 1962 bestaan.<ref>Wijn J.J.A. (1998), ''Tot in de verste uithoeken....'' de cruciale rol van de Gouvernementsmarine bij het vestigen van de Pax Neerlandica in de Indische Archipel 1815-1962, De Bataafse Leeuw, Amsterdam ISBN 90 6707 434 9</ref> ~~-->~~ ===Organisasi dan tugas===<!--▼ Vanaf 1864 werden de oorlogsschepen geleid vanuit het nieuwe departement der Marine in Nederlands-Indië. De belangrijkste marinebasis was ingericht te [[Soerabaja]]. In 1870, in de tijd dat het Nederlands gezag zich ook in de buitengewesten van [[Oost-Indië]] steeds sterker wilde laten gelden, bestond de vloot uit vier Nederlandse marineschepen en 22 schepen van de Indische Militaire Marine. Al deze schepen werden door stoomkracht aangedreven. De bemanning telde 3.246 Europeanen. Regu Bantuan Angkatan Laut Kerajaan Belanda terdiri atas kapal perang milik Nederlandse Marine yang untuk sementara waktu bertugas di tanah jajahannya di [[Asia]]. Sejak tahun [[1813]], regu tersebut bertanggung jawab untuk pertahanan luar kerajaan pribumi dan beroperasi bersama dengan [[Koloniale Marine]]. Pimpinannyaadalah komandan AL di Hindia Belanda. Pada tahun [[1867]], regu tersebut terdiri atas 7 [[kapal uap]] dari berbagai kelas yang beranggotakan 1.100 [[serdadu]] [[Eropa]]. Kehadiran militer Belanda sepanjang [[abad ke-19]] semakin kuat, setelah tahun [[1850]] sering menggunakan separuh [[kapal]] dan personel AL di Hindia Belanda. Met uitzondering van het Nederlandse eskader waren de meeste schepen strategisch verspreid over 'stations' in de buitengewesten. Belangrijke taken waren het tegengaan van [[Zeeroverij\|zeeroof]] en smokkel, de bescherming van het [[Amfioensociëteit\|overheidsmonopolie van de opiumhandel]] en het uitvoeren en het ondersteunen van militaire acties bij onlusten en opstanden. ~~-->~~ === Angkatan Laut Kolonial - Angkatan Laut Militer Hindia Belanda === ==Komandan==▼ Angkatan Laut Kolonial jatuh di bawah tanggung jawab GubJend. Hindia Belanda. Organisasi tersebut dibubarkan sekitar tahun [[1840]], tetapi muncul lagi setelah tahun [[1866]] sebagai Angkatan Laut Militer Hindia Belanda. Pada tahun 1867, mereka dapat memimpin lebih dari 18 kapal uap dari segala jenis ukuran dan tipe dan 5 kapal lainnya. Kapal tersebut dibiayai oleh Kementerian Jajahan, tetapi personelnya berdinas di bawah Koninklijke Zeemacht dan setelah tahun [[1904]] [[Koninklijke Marine]]. Armada tersebut terutama ditugaskan untuk membuka dan menangani kepentingan kolonial di [[Daerah Luar]]. Dinas pengangkutan dan flotilla juga jatuh di bawah tanggung jawabnya. Komandan angkatan laut di Hindia-Belanda antara lain:▼ === Angkatan Laut Gubernemen === ▲[[Berkas:COLLECTIE TROPENMUSEUM Het gouvernements S.S. Selaton op de rivier Barito Borneo TMnr 10010870.jpg\|~~thumb~~jmpl\|270px\|[[Kapal uap]] ''Selaton'' milik Gouvernementsmarine di [[Sungai Barito]].]]~~<!--~~ {{utama\|Angkatan Laut Gubernemen}} Pada tahun [[1821]], sebuah AL sipil yang terdiri atas [[perahu layar]] bersenjata dibentuk oleh [[Gubernemen Hindia Belanda]]. Angkatan tersebut memelihara [[pengangkutan]] [[barang]] dan [[penumpang]] di wilayah gubernemen tersebut dan ber[[patroli]] untuk mencegah [[perompakan]]. Kapal tersebut dapat berlayar dan didayung serta memiliki 20 awak kapal yang semuanya [[pribumi]]. Pada tahun [[1868]], dibuatlah kapal dengan tipe standar sepanjang 16 [[meter]], luas 4 m, dan tinggi 1,4 m. AL sipil tersebut juga memimpin [[skuner]] bersenjata [[meriam]] di bawah seorang [[wakil gubernur]] [[orang Eropa\|Eropa]] yang antara lain bertanggung jawab untuk pengangkutan [[uang]] ke berbagai wilayah. Sering 1 [[detasemen]] dari setiap kesatuan militer turut berlayar, meskipun awaknya juga mengoperasikan [[senjata api]]. Tugas semua kapal tersebut berada di bawah tanggung jawab residen setempat. Pada tahun [[1861]], Dinas Perahu Layar dan Skuner Gubernemen Negeri berada di bawah organisasi baru, [[AL Gubernemen]]. [[Gouvernementsmarine]] berada di bawah pimpinan GubJend, dalam arti luar juga berhubungan dengan tugas semi-militer dan dinas polisi dengan menekan semua [[pemberontakan]] dan huru-hara di seantero kepulauan. Setelah tahun [[1850]], masih tetap ada kapal uap kecil beroperasi. Ketika sebuah kapal diluncurkan ke tengah-tengah konflik bersenjata, seorang perwira AL akan turut serta memimpin komando militer. [[Angkatan Laut Gubernemen]] beroperasi juga untuk AL Belanda dan Hindia Belanda dan pada masa pergantian abad, dinamai Angkatan Laut Van Heutz. Dari tahun [[1905]], angkatan tersebut menjadi bagian Dinas Perkapalan dan diperlukan untuk komando militer kapal lainnya. Namun, kumpulan tugas lainnya menunjukkan kesamaan besar dengan masa pendiriannya; pengangkutan pejabat fungsional, barang, dan [[emas]] untuk [[gubernemen]], kontrol polisi di dalam [[laut teritorial]] dan semua tugas lainnya yang diperlukan untuk pemerintahan jajahan. AL Gubernemen tetap beroperasi hingga penyerahan Irian Barat ke tangan Indonesia pada tahun [[1962]].<ref>Wijn JJA. [[1998]]. ''Tot in de verste uithoeken....'' de cruciale rol van de Gouvernementsmarine bij het vestigen van de Pax Neerlandica in de Indische Archipel 1815-1962. [[Amsterdam]]: De Bataafse Leeuw. ISBN 90-6707-434-9</ref> ▲=== Organisasi dan tugas ===~~<!--~~ Dari tahun [[1864]], [[kapal perang]] dipimpin oleh Departemen AL yang baru di Hindia Belanda. Pangkalan AL terpenting didirikan di [[Kota Surabaya\|Surabaya]]. Pada tahun [[1870]], ketika pemerintahan Belanda juga ingin menanamkan pengaruh di [[Buitengewesten]], armada tersebut terdiri atas 4 kapal AL Belanda dan 22 kapal AL Militer Hindia Belanda. Semua kapal tersebut digerakkan oleh [[tenaga uap]]. Anggotanya terdiri atas 3.246 orang Eropa. Selain skuadron Belanda, sebagian besar kapal tersebar secara strategis di pos-pos di Daerah Luar. Tugas penting termasuk membasmi perompakan dan [[penyelundupan]], perlindungan monopoli perdagangan candu oleh pemerintah, serta pengiriman dan dukungan untuk meredam aksi pemberontakan dan huru-hara. ▲== Komandan == ▲Komandan angkatan laut di Hindia- Belanda antara lain: {\| \| valign=top width=350 \| Baris 42 ⟶ 43: \|} == Rujukan == {{reflist}} * Backer Dirks FC. [[1985]]. ''De Gouvernements Marine in het voormalige Nederlands-Indië'' (Bag. I). [[Weesp]]: De Boer Maritiem. * Kuipers ME. [[1999]]. ''In de Indische wateren'' Anske Hielke Kuipers gezaghebber bij de Gouvernementsmarine 1833-1902. Zutphen: Walburg Pers. ISBN 90 -5730 -082 -6 * Teitler G. [[1994]]. ''Ambivalentie en Aarzeling'' het beleid van Nederland en Nederlands-Indië ten aanzien van hun kustwateren 1870-1962. [[Assen]]: Van Gorkum. ISBN 90 -232 -2968 -1 [[~~Categorie~~Kategori:Hindia- Belanda]]