Bahasa Melayu Pontianak: Perbedaan antara revisi
Konten dihapus Konten ditambahkan
Uyoh Tag: VisualEditor Suntingan perangkat seluler Suntingan peramban seluler |
Tag: Suntingan perangkat seluler Suntingan peramban seluler Suntingan seluler lanjutan |
||
(87 revisi perantara oleh 28 pengguna tidak ditampilkan) | |||
Baris 1:
{{Infobox Language
|name=Bahasa Melayu
|nativename=
|familycolor=
|states=[[Indonesia]]
|region=[[Kota Pontianak]], [[Kabupaten Mempawah]], [[Kabupaten Kubu Raya]]
|speakers=
|
|
|
|script = [[Alfabet Latin|Latin]]
| linglist = zlm-rit
}}
'''Bahasa Melayu Pontianak''' sering juga disebut '''Base Pontianak''' merupakan dialek [[Bahasa melayu|bahasa Melayu]] yang dituturkan di wilayah [[Kota Pontianak]], [[Kabupaten Kubu Raya]]
Terdapat tambahan partikel ''bah'' sebagai penegas kata yang diucapkan sebelumnya, seperti yang digunakan dalam logat-logat bahasa Melayu yang digunakan di bagian utara [[Pulau Kalimantan]] ([[Sarawak]], [[Brunei]], [[Sabah]] dan provinsi [[Kalimantan Utara]]). Konsonan letup celah-suara dituliskan dengan huruf 'k' atau tanda ' (apostrof).
==Tata bunyi==
===Konsonan===
Konsonan bahasa Melayu Pontianak
{|class="wikitable" style=text-align:center
|-
|+Fonem konsonan bahasa Melayu
! colspan=2|
! [[Konsonan dwibibir|Dwibibir]]
! [[Konsonan bibir-gigi|Bibir-gigi]]
! [[Konsonan gigi|Gigi]]
! [[Konsonan rongga-gigi|Rongga-gigi]]
! [[Konsonan pasca-rongga gigi|Pasca-rongga gigi]]
! [[Konsonan langit-langit|Lelangit]]
! [[Konsonan langit-langit belakang|Lelangit-belakang]]
! [[Konsonan celah-suara|Celah-suara]]
|-
! colspan=2| [[Konsonan sengau|Sengauan]]
| {{IPAlink|m}}
|
|
| {{IPAlink|n}}
|
|{{IPAlink|ɲ}}
|{{IPAlink|ŋ}}
|
|-
! rowspan=2| [[Konsonan letup|Letupan]]
! <small>[[Suara (fonetik)|nirsuara]]</small>
| {{IPAlink|p}}
|
|
| {{IPAlink|t}}
|
|
| {{IPAlink|k}}
| {{IPAlink|ʔ}}
|-
! <small>[[Suara (fonetik)|bersuara]]</small>
| {{IPAlink|b}}
|
|
| {{IPAlink|d}}
|
|
| {{IPAlink|ɡ}}
|
|-
! rowspan=2| [[Konsonan gesek|Gesekan]]
! <small>[[Suara (fonetik)|nirsuara]]</small>
|
|
|
|
| {{IPAlink|tʃ}}
|
|
|
|-
! <small>[[Suara (fonetik)|bersuara]]</small>
|
|
|
|
| {{IPAlink|dʒ}}
|
|
|
|-
! rowspan=2| [[Konsonan geser|Geseran]]
! <small>[[Suara (fonetik)|nirsuara]]</small>
|
| ({{IPAlink|f}})
|
| {{IPAlink|s}}
| ({{IPAlink|ʃ}})
|
| ({{IPAlink|x}})
| {{IPAlink|h}}
|-
! <small>[[Suara (fonetik)|bersuara]]</small>
|
|
|
| ({{IPAlink|z}})
|
|
| {{IPAlink|ɣ}}
|
|-
! rowspan=3| [[Konsonan hampiran|Hampiran]]
! <small>[[Konsonan tengah|tengah]]</small>
|
|
|
|
|
| {{IPAlink|j}}
|
|
|-
! <small>[[Konsonan sisi|sisi]]</small>
|
|
|
| {{IPAlink|l}}
|
|
|
|
|-
! <small>[[Pembibiran|dibibirkan]]</small>
|
|
|
|
|
|
| {{IPAlink|w}}
|
|-
! colspan=2| [[Konsonan getar|Getaran]]
|
|
|
| ({{IPAlink|r}})
|
|
|
|
|}
===Vokal===
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|+Tabel fonem vokal bahasa Melayu Baku
!
![[Vokal depan|Depan]]
![[Vokal madya|Madya]]
![[Vokal belakang|Belakang]]
|-
!'''[[Vokal tertutup|Tertutup]]'''
|{{IPAlink|i}}
|
|{{IPAlink|u}}
|-
![[Vokal tengah|Tengah]]
|{{IPAlink|e}}
|{{IPAlink|ə}}
|{{IPAlink|o}}
|-
![[Vokal terbuka|Terbuka]]
|
|{{IPAlink|a}}
|
|}
== Kata ganti ==
=== Kata ganti diri{{sfnp|Kamal|H.|Raz|1986|p=25}} ===
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
| rowspan=2| Kata Ganti Orang
| rowspan=2| Tunggal
| colspan=2|Jamak
|-
| Inklusif{{sfnp|Willyam|Sukamto|Wartiningsih|2015|p=6}}
| Eksklusif{{sfnp|Willyam|Sukamto|Wartiningsih|2015|p=6}}
|-
| orang pertama
| /aku/, /sajə/, /kamɛʔ/, /kitə/
| /kamɛʔ/
| /kitə/
|-
| orang kedua
| /kau/, /kamu/, /awaʔ/
| colspan=2|/kitaʔ/{{sfnp|Willyam|Sukamto|Wartiningsih|2015|p=6}} , /kalian/{{sfnp|Willyam|Sukamto|Wartiningsih|2015|p=6}}, /awaʔ səmuə/
|-
| orang ketiga
| /diə/, /bəliau̯/{{sfnp|Willyam|Sukamto|Wartiningsih|2015|p=6}}
| colspan=2| /mərekə/{{sfnp|Willyam|Sukamto|Wartiningsih|2015|p=6}}, /diə/
|}
=== Kata ganti empunya{{sfnp|Kamal|H.|Raz|1986|p=26}} ===
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="40%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Kata Ganti Orang
! width="40%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Tunggal
! width="30%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Jamak
|-
| orang pertama || /aku/, /sajə/, /kamɛʔ/ || /kamɛʔ/, /kitə/
|-
| orang kedua || /kau/, /awaʔ/ || /awaʔ səmuə/
|-
| orang ketiga ||/diə/, /ɲə/{{sfnp|Willyam|Sukamto|Wartiningsih|2015|p=6}}, /ə/{{sfnp|Willyam|Sukamto|Wartiningsih|2015|p=6}} || /diə/
|}
=== Kata ganti orang ===
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="22%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Indonesia
! width="33%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa
! width="45%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Melayu Pontianak
!Bahasa Melayu Sarawak
|-
|
|''kamek''
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|}
==== ''Membase'' ====
Dalam tatanan keluarga dikenal istilah ''membase'', menyebut/memanggil seseorang sesuai dengan urutan di dalam keluarga atau tanda khusus (ciri fisik) pada orang tersebut:
#
#
#
#
#
#
#
# Kecil = Acik, Cik
=====Contoh=====
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="15%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Kakak
Baris 75 ⟶ 288:
! width="15%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Nenek
|-
|
|-
|
|}
== Kosakata ==
{{PWB kosakata mulai}}
=== Angka ===
{| class="wikitable"
|+Angka
!Melayu Pontianak
!Melayu Sarawak
!Melayu Standar
!Bahasa Indonesia
|-
|''satuk''
|''satu''
|''satu''
|'satu'
|-
|''duak''
|''duak''
|''dua''
|'dua'
|-
|''tige''
|''tiga''
|''tiga''
|'tiga'
|-
|''empat''
|''empat''
|''empat''
|'empat'
|-
|''limak''
|''limak''
|''lima''
|'lima'
|-
|''enam''
|''nam''
|''enam''
|'enam'
|-
|''tujoh''
|''tujoh''
|''tujuh''
|'tujuh'
|-
|''lapan''
|''lapan''
|''lapan''
|'delapan'
|-
|''sembilan''
|''semilan''
|''sembilan''
|'sepuluh'
|-
|''sepuloh''
|''sepuloh''
|''sepuluh''
|'sepuluh'
|}
=== Kata{{sfnp|Hariadi|2016|p=835}} ===
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="
! width="
|-
|Bedengkang ||Cuaca yang sangat panas saat siang hari
|-
|Kincah ||Menghabisi, membantai
|-
|Masin ||Pelit
|-
|Congek ||Budek, tidak bisa mendengar
|-
|Gendok ||Cupu, generasi jadul
|-
|Balak ||Hebat, mantap, keren
|-
|Merampot ||Mengada-ngada, bohong
|-
|Lantak, tombok ||Pukul, tinju
|-
|Lepok ||Tampar
|-
|Bale ||Takjub, terkesima
|-
|Lawar || Ganteng, cantik
|-
|Budak ||Anak
|-
|Pacak ||Bisa, hebat, ahli
|-
|Anak kampang ||Anak haram, Anak tanpa bapak
|-
|Amben ||Gendong dari belakang
|-
|Breken ||perhitungan
|}
=== Frasa{{sfnp|Hariadi|2016|p=835}} ===
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="60%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Melayu Pontianak
! width="60%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Indonesia
|-
|Butak kayu ||Tidak tahu menahu
|-
|Busuk ati ||Jahat
|-
|Ape pasal ||Apa masalahnya?, Apa penyebabnya?
|-
|Bukan name ||Sangat, Paling
|-
|Bujor Arus ||Mudah ikut, mudah terpengaruh
|-
|Alang-alang ||Tidak tuntas, Tanggung
|-
|Ape can? ||Ada urusan apa?, Sedang apa?
|-
|Tepekek kaong ||Berteriak, Menjerit
|-
|Cam iye iye ||merasa pandai (harfiahː macam iya iya)
|-
|Tak bepaedah ||Tak ada artinya (harfiahː tak berguna)
|}
=== Kalimat{{sfnp|Hariadi|2016|p=836}}===
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="60%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Melayu Pontianak
! width="60%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Indonesia
|-
|Macam jalan mak bapak die jak ||emang jalan nenek moyang lu?
|-
|Tak can lah kalau cam ni ||Ah gak asik
|-
|Jamah lah lok biar tadak kemponan ||Peganglah dulu agar tidak terjadi sesuatu
|-
|Mulot tak benabi gituk lah die ||(biasanya diucapkan ketika menanggapi orang yang asal bicara/ sering memaki/ bohong)
|-
|Meletop gak muke kau nie || Muke lu minta tampol
|-
|Sangsotlah kalau cam ginek ni ||kalo gini sih runyam
|-
|Mang macam antu kau ni ||Setan lu
|-
|Tak agi lah cam tu ||Gak lagi lagi deh
|-
|Cam iye iye yak kau ni ||Sok iye lu
|-
|Belumot kame nunggokkannye ||lama bener lu ya
|}
=== Kosakata umum ===
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="20%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Indonesia
Baris 163 ⟶ 453:
! width="60%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Melayu Pontianak
|-
|apa ||''apa''||''ape''
|-
|di mana ||''di mana''||''mane, di mane''
|-
|siapa ||''siapa''||''sape, siape''
|-
|mengapa ||''mengapa''||''ngape''
|-
|bagaimana || ''bagaimana/ macam mana''||''cam mane''
|-
|bohong ||''bohong/tipu/temberang''|| ''mbual, merampot''
|-
|jalan ||''jalan''||''tembok''
|-
|jembatan ||''jambatan''||''ger(e)tak''
|-
|korosi ||''karat''||''tegar''
|-
|tersandung ||''tersadung''||''tepangkak, tesungkor''
|-
|manja ||''manja''||''jawak''
|-
|mau ||''mahu/hendak''||''nak, maok dak''
|-
|bisa ||''boleh/dapat''||''bise''
|-
|tidak ||''tidak/tak''||''tak, ndak, tadak''
|-
|belakangan ||''terakhir''||''dudi, paling akher''
|-
|santai ||''santai''||''selembe, nyantai''
|-
|pingsan ||''terkejut''||''selap''
|-
|saja ||''saja/sahaja''||''jak''
|-
|keren ||''bagus''||''balak, banak, bale''
|-
|kacau ||''kacau''||''sangsot''
|-
|banjir ||''banjir''||''pasang, acap''
|-
|melobi ||''berbincang''||''ngaloy''
|-
|lurus ||''lurus''||''bujor''
|-
|bodoh ||''bodoh/bahlol/tolol''||''bodo, belahau, bengak''
|-
|pukul ||''pukul''||''lepok, tombok, lantak''
|-
|jendela ||''jendela''||''tingkap''
|-
|balon ||''balon''||''gelembos''
|-
|sendok ||''senduk''||''suduk''
|-
|piring ||''piring''||''pinggan''
|-
|gelas ||''gelas''||''cawan''
|-
|nampan ||''talam/dulang''||''tapsi, nyirok, talam''
|-
|lemari ||''almari''||''sarah, sarah''
|-
|anting ||''subang/anting-anting''||''subang, bunel''
|-
|renyah || ''gelisah''||''rengop''
|-
|[[kecipir]] (''Psophocarpus tetragonolobus'') || ''kacang botor''||''kacang bulu''
|}
=== Kosakata anggota tubuh ===
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="
! width="
! width="
|-
|kepala ||kepala ||kepalak, palak
|-
|kening ||kening ||tening
|-
|rambut ||rambut ||mayang, rambot
|-
|alis ||alis ||alés
|-
|mata ||mata ||mate
|-
|hidung ||hidung ||idong
|-
|telinga ||telinga ||telinge
|-
|bibir ||bibir ||bibér
|-
|mulut ||mulut ||mulot
|-
|dagu ||dagu ||daguk
|-
|tengkuk ||tengkuk ||tengkok
|-
|dada ||dada ||dade
|-
|sikut ||siku ||sikuk
|-
|mata kaki ||buku lali ||bukuk lali
|-
|tumit ||tumit ||tumét
|-
| tenggorokan || tekak ||tekak
|}
===
{| {{prettytable}} width="50%" align="center"
! width="50%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Idiom
! width="80%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Makna
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|}
== Penyingkatan kata ==
Perbedaan mencolok antara dialek Melayu Pontianak dengan dialek Melayu lainnya adalah penyingkatan kata. Penyingkatan ini dilakukan dalam bentuk tulisan dan lisan. Seperti:
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="33%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Indonesia
! width="33%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Melayu Pontianak
! width="33%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Pengucapan
|-
|ada apa ||ape can ||pe can
|-
|setelah ini ||kaghang ||kang
|-
|hendak ke mana ||nak kemane ||nak ne
|-
|sesuka hati ||suke hati ||ka' ti
|}
== Contoh kalimat ==
{|width="50%" align="center" {{prettytable}}
! width="60%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Bahasa Indonesia
! width="60%" style="border-bottom:1px solid gray;" | Melayu Pontianak
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|-
|
|}
{{PWB kosakata akhir}}
== Pelestarian ==
Ada berbagai usaha pelestarian yang sudah dan sedang dilakukan seperti penggunaan bahasa Melayu Pontianak pada konten-konten Youtube.
=== Penetapan sebagai WBTB ===
Pada tahun 2020, Bahasa Melayu Pontianak ditetapkan sebagai [[Daftar Warisan Budaya Takbenda Indonesia|warisan budaya takbenda Indonesia]]<ref>{{Cite web|url=https://www.pontianakkota.go.id/pontianak-hari-ini/berita/Bahasa-Melayu-Pontianak-Ditetapkan-sebagai-WBTB|title=Bahasa Melayu Pontianak Ditetapkan sebagai WBTB|last=Ibrahim|first=Jemi|date=9 Oktober 2020|access-date=18 Maret 2022|website=Pemerintah Kota Pontianak|archive-date=2022-04-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220407031024/https://www.pontianakkota.go.id/pontianak-hari-ini/berita/Bahasa-Melayu-Pontianak-Ditetapkan-sebagai-WBTB|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://pontianak.tribunnews.com/2020/10/09/bahasa-melayu-pontianak-ditetapkan-sebagai-warisan-budaya-tak-benda|title=Bahasa Melayu Pontianak Ditetapkan Sebagai Warisan Budaya Tak Benda|last=Darsani |first=Hamdan |editorfirst=Rivaldi Ade
|editorlast=Musliadi|date=9 Oktober 2020|access-date=18 Maret 2022|work=[[Tribunnews|Tribunnews.com]]
}}</ref>dengan nomor registrasi
202001197.<ref>{{Cite web|url=https://warisanbudaya.kemdikbud.go.id/?newdetail&detailTetap=1983|title=Bahasa Melayu Pontianak|
access-date=20 Maret 2022|website=Warisan Budaya Takbenda
}}</ref>
== Referensi ==
{{reflist}}
=== Daftar pustaka ===
* {{Cite journal|last=Kurniasih|first=Efsi|last2=Simanjuntak|last3=Hanye|first3=Paternus|date=2014|title=Sapaan Dalam Bahasa Melayu Pontianakwilayah Istana Kadriah|url=https://media.neliti.com/media/publications/212208-sapaan-dalam-bahasa-melayu-pontianak-wil.pdf|journal=Jurnal Pendidikan dan Pembelajaran Khatulistiwa|volume=3|issue=1|doi=10.26418/jppk.v3i1.4204}}
* {{Cite journal|last=Fauziah|first=|last2=Wartiningsih|first2=Agus|last3=Syahran|first3=Agus|date=2018|title=Proses Morfologis Dalam Bahasa Melayu Dialek Pontianak|url=https://jurnal.untan.ac.id/index.php/jpdpb/article/view/23998|journal=Jurnal Pendidikan dan Pembelajaran Khatulistiwa|volume=7|issue=2|doi=10.26418/jppk.v7i2.23998}}
* {{cite conference
|url=https://jurnal.uns.ac.id/prosidingprasasti/article/download/1692/1574
|title= Penggunaan Bahasa Melayu Pontianak dalam Pergaulan Sehari-hari
|first=Try|last=Hariadi
|conference=Seminar Prasasti III||pages=833–838
|date=2-3 Agustus 2016
|book-title =International Seminar Prasasti III
|location=
|language=Indonesia}}
* {{Cite journal|last=Lubna|first=Syarifah|last2=Syam|first2=Christanto|last3=Saman|first3=Sisilya|date=2019|title=Ungkapan Kemarahan Masyarakat Melayu Pontianak Kalimantan Barat|url=https://jurnal.untan.ac.id/index.php/jpdpb/article/view/35859|journal=Jurnal Pendidikan dan Pembelajaran Khatulistiwa|volume=8|issue=9|doi=10.26418/jppk.v8i9.35859}}
* {{citation
|last1=Kamal |first1=Mustafa
|last2=H.|first2=Tri Manomo G.
|last3=Raz |first3=Asmadi M.T.
|last4=Ulfah |first4=Maria
| title = Morfologi dan Bahasa Sintaksis Bahasa Melayu Pontianak
| publisher = Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa | location = Jakarta Timur| year = 1986
| url = http://repositori.kemdikbud.go.id/3187/1/Morfologi%20dan%20Sintaksis%20Bahasa%20Melayu%20Pontianak%20%20%20103.pdf
| postscript = .
}}
* {{cite conference
|url=http://eprints.undip.ac.id/37652/1/13_Evi_Novianti.pdf
|title= Menilik Nasib Bahasa Melayu Pontianak
|first=Evi|last=Novianti
|conference=International Seminar “Language Maintenance and Shift”|pages=70-74
|date=2 Juli 2011
|language=Indonesia}}
* {{Cite journal|last=Putra|first=Erick Prasetyo Dwi|last2=Hartati|first2=Umi|date=2016|title=Perbedaan Bahasa Melayu Pontianak Kalimantan Barat Dengan Bahasa Indonesia Standar|url=https://jurnal.ustjogja.ac.id/index.php/caraka/article/download/1691/844|journal=Caraka|volume=3|issue=1|pages=145-158}}
* {{Cite journal|last=Ramaniyar|first=Eti|last2=Wiranty|first2=Wiendi|date=2022|title=Pelestarian Bahasa Melayu Pontianak Melalui Tindak Tutur Ekspresif Pada Youtube Pengabdi Gibah|url=https://journal.stkipsingkawang.ac.id/index.php/Cling/article/download/2898/pdf|journal=Cakrawala Linguista|volume=5|issue=1|pages=54-61}}
* {{Cite journal|last=Saputri|first=Eis|last2=Sulissusiawan|first2=Ahadi|last3=Amir|first3=Amriani|date=2016|title=Kosakata Dalam Makanan Tradisional Masyarakat Melayu Pontianak|url=https://jurnal.untan.ac.id/index.php/jpdpb/article/view/16339|journal=Jurnal Pendidikan dan Pembelajaran Khatulistiwa|volume=5|issue=8|doi=10.26418/jppk.v5i8.16339}}
* {{Cite journal|last=Syahroni|first=Vicky|last2=Simanjuntak|first2=Hotma|last3=Syahrani|first3=Agus|date=2018|title=Interjeksi Bahasa Melayu Dialek Pontianak|url=https://jurnal.untan.ac.id/index.php/jpdpb/article/view/26689|journal=Jurnal Pendidikan dan Pembelajaran Khatulistiwa|volume=7|issue=7|doi=10.26418/jppk.v7i7.26689}}
* {{Cite journal
|last1=Willyam |first1=Ogy
|last2=Sukamto |first2=
|last3=Wartiningsih |first3=Agus
| title = Deiksis Persona Bahasa Melayu Pontianak
| publisher =
| location = Pontianak
| year = 2015
| url = https://jurnal.untan.ac.id/index.php/jpdpb/article/viewFile/12375/11262
| postscript = .
}}
{{DEFAULTSORT:Pontianak, Melayu}}
[[Kategori:Bahasa Melayu]]
[[Kategori:Bahasa di Indonesia]]
[[Kategori:Bahasa di Kalimantan Barat]]
|