Bahasa Jawa Serang: Perbedaan antara revisi
Konten dihapus Konten ditambahkan
Tag: Suntingan perangkat seluler Suntingan aplikasi seluler Suntingan aplikasi Android |
Tidak ada ringkasan suntingan Tag: VisualEditor Suntingan perangkat seluler Suntingan peramban seluler |
||
(103 revisi perantara oleh 30 pengguna tidak ditampilkan) | |||
Baris 1:
{{Infobox Bahasa
| name =
| altname = Bahasa Jawa Banten
| nativename = {{jav|ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ}}<br>{{hlist|''basê Jawê Sèrang''/''basa Jawa Sèrang''|''basê Jasèng''/''basa Jasèng''}}
| states= [[Indonesia]]
| region= {{Tree list}}
* {{Flag|Banten}}
** {{Kab singkat|Serang}}
** {{Kab singkat|Tangerang}}
*** [[Gunung Kaler, Tangerang|Gunung Kaler]]
*** [[Mekar Baru, Tangerang|Mekar Baru]]
*** [[Kemiri, Tangerang|Kemiri]]
*** [[Kresek, Tangerang|Kresek]]
*** [[Kronjo, Tangerang|Kronjo]]
*** [[Mauk, Tangerang|Mauk]]
** [[Kota Cilegon]]
** [[Kota Serang]]
* {{Flag|Lampung}}
** {{Kab singkat|Lampung Selatan}}
** [[Kota Bandar Lampung]]
{{Tree list/end}}
| rank = 11
|familycolor=Austronesia
|fam2= [[Rumpun bahasa Melayu-Polinesia|Melayu-Polinesia]]
|fam3=
|fam4= [[Bahasa Jawa
|fampos = Jawa
| ancestor = [[Bahasa Jawa Kuno|Jawa Kuno]]
| ancestor2 = Jawa Cirebon-Indramayu
| minority = [[Indonesia]]
|glotto = bant1291
| map=Peta Bahasa di Serang Raya.jpg
| mapcaption=Peta persebaran bahasa di [[Serang Raya]], bahasa Jawa Serang dilambangkan dengan warna ungu.
| contoh_teks = Sekabèh uwong lair kanggè dunya iku sipatè merdèka lan duwè martabat ugê duwè hak-hak sing padê. Wongnè kaparingan pikiran lan ati nurani ugê hendaknè begaul sesiji kanggè sesamanè ing sêmangèt dêduluran.
|HAM = ya
|status_konservasi = NE
}}
'''Bahasa Jawa Serang''' (disingkat '''Jaseng'''; {{lang-jv|ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ|basê Jawê Sèrang/basa Jawa Sèrang}}) adalah [[Dialek bahasa Jawa|dialek]] [[bahasa Jawa]] yang dituturkan oleh masyarakat [[Suku Jawa|Jawa Serang]] (''wong Jasèng''), yakni kelompok masyarakat yang hubungannya paling erat dengan [[Kesultanan Banten]]. Pada masa Kesultanan Banten, dialek ini merupakan bahasa resmi pemerintahan dan juga digunakan sebagai [[bahasa pengantar]] di lingkungan keraton.
Bahasa Jawa Serang terutama dituturkan di wilayah utara Provinsi Banten seperti [[Kabupaten Tangerang]] bagian utara dan barat laut, [[Kota Serang]] bagian utara dan tengah, [[Kabupaten Serang]] bagian utara, dan [[Kota Cilegon]]. Bahasa Jawa Serang juga dituturkan di sebagian kecil wilayah di [[Lampung|Provinsi Lampung]]. Dialek ini juga dianggap sebagai turunan dari [[bahasa Jawa Kuno]].
==Klasifikasi==
Bahasa Jawa Serang merupakan sebuah dialek bahasa Jawa yang masih termasuk dalam ragam dialek [[Bahasa Jawa Indramayu|bahasa Jawa Cirebon-Indramayu]] (rumpun [[bahasa Jawa]] bagian barat). Namun seiring berjalannya waktu, dialek ini mengalami beberapa perubahan kosakata akibat dikelilingi oleh wilayah penuturan [[bahasa Sunda Banten]] (khususnya [[Bahasa Sunda Serang|dialek Serang]]) di sekitarnya serta letak geografisnya yang terlalu jauh dengan [[Cirebon]] dan [[Indramayu]] sehingga lebih sering dikategorikan sebagai dialek yang terpisah dengan dialek Cirebon-Indramayu.
== Kosakata ==
Dalam bahasa Jawa Serang terdapat dua tingkatan bahasa, yaitu tingkatan ''babasan'' ([[krama]]) dan standar. Dalam bahasa Jawa Serang, pengucapan huruf [e] ada dua versi, yaitu ada yang diucapkan [è] dan [ê], seperti pada kata "''hendaknè''" atau "''orê''", dan juga ada yang diucapkan [a], seperti pada kata ''"apa"'' atau "''kita''". Daerah yang melafalkan [a] adalah [[Kragilan, Serang|Kragilan]], [[Kibin, Serang|Kibin]], [[Cikande, Serang|Cikande]], [[Kopo, Serang|Kopo]], [[Pamarayan, Serang|Pamarayan]], [[Tirtayasa, Serang|Tirtayasa]], dan wilayah Serang bagian timur lainnya, serta sebagian utara [[Kabupaten Tangerang]], seperti [[Kresek, Tangerang|Kresek]], [[Mekar Baru, Tangerang|Mekar Baru]], [[Gunung Kaler, Tangerang|Gunung Kaler]], [[Kronjo, Tangerang|Kronjo]], [[Kemiri, Tangerang|Kemiri]], dan [[Mauk, Tangerang|Mauk]] bagian utara. Sedangkan daerah yang melafalkan [e] adalah [[Serang, Serang|Serang Kota]], [[Cipocok Jaya, Serang|Cipocok Jaya]], [[Kasemen, Serang|Kasemen]], [[Bojonegara, Serang|Bojonegara]], [[Kramatwatu, Serang|Kramatwatu]], [[Ciruas, Serang|Ciruas]], [[Anyar, Serang|Anyer]], [[Waringinkurung, Serang|Waringinkurung]], dan wilayah Serang bagian barat lainnya, termasuk [[Kota Cilegon]].
{{PWB kosakata mulai|no}}
Contoh:
* ''kule'', dibaca ''kula'' atau '
* ''ore'' dan ''idak'', dibaca ''ora'', ''orê'', atau ''idak
* ''pire'', dibaca ''pira'' atau '
{{PWB kosakata akhir}}
===Kalimat===
{{PWB kosakata mulai|no|
Dalam bahasa Jawa Serang, terdapat dua tingkatan bahasa, yakni ''babasan'' dan standar.}}
;'''Tingkatan ''babasan'''''
*
* "''Sampun dahar dèrèng?''"
* "''Permios, kulê boten uning griyane kang Arman niku ning pundi?''"
* "''Kasihè sintên?''"
* "''Kasihè Sumirna lamun botên salah.''"
* "''Oh, wéntên ning payun koh.''
* "''Matur nuhun nggih, kang.''"
* "''Yèwis, napik dolanan saos nggih!''"
* "''Kang Arman! Ning pundi saos? botên ilok kêpêtuk!''"
* "''Napik mêngkotên, gèh!''"
* "''Kulê linggar sarèng tèh Mira ning pasar.''"
* "''Ayun tumbas satè bandêng sios.''"
;'''Tingkatan standar'''
* "''Kêprèmèn kabarè? Sirê arep ning endi?''"
* "''Wis mangan durung?''"
* "''Puntên, kitê orê wêruh umahè kang Arman kuwèn ning êndi?''"
* "''Aranè sapê?''"
* "''Aranè Sumirna ari idak salah.''"
* "''Oh, ning arêp koh.''"
* "''Nuhun yê, kang.''"
* "''Yèwis, ajê mêmêngan baè yê!''"
* "''Kang Arman! Ning êndi baè? sirê idak ilok kêpêndak!''"
* "''Ajê mêngkonon, gèh!''"
* "''Kitê lungê karê tèh Mira ning pasar.''"
* "''Arep tuku satè bandêng siji.''"
* "Bagaimana kabarnya? Kamu mau ke mana?"
* "Sudah makan belum?"
* "Maaf, saya tidak tahu rumahnya kang
* "Namanya siapa?"
* "Namanya Sumirna kalau tidak salah."
* "Oh, di depan tuh."
* "Terima kasih ya, kang."
* "Ya sudah, jangan bermain saja ya!"
* "Kang
* "Jangan begitu,
* "Saya pergi dengan
* "Mau beli sate
{{PWB kosakata akhir}}
<br>
{{PWB kosakata mulai|no|2=
===Perbandingan kosakata ===
}}
{| class="wikitable sortable"
|+
|-
! Glosa
!
!
!
!
|-
|
|''anê''
|''ana''
|''wèntên''
|''wòntěn''
|-
|anak
|''anak''
|''anak''
|''pécil''
|''laré''
|-
|
|''apê''
|''apå''
|''napê''
|''punåpå''
|-
| bagaimana
|
| ''kěpriyé, piyé''
| ''kêpripun
|
|-
| baju
| ''kelambi''
| ''klambi''
| ''kělambi''
| ''rasukan''
|-
| bangun
| ''tangi''
| ''tangi''
| ''tangi''
| ''wungu''
|-
| barat
| ''kulon''
| ''kulon''
| ''kulon''
| ''kilĕn''
|-
| bawa
| ''gawê''
| ''gåwå''
| ''baktê''
| ''bĕkṭå''
|-
| begitu
| ''mengkonon''
| ''mengkono
| ''mengkotên''
| ''mekatěn''
|-
|nanti
|ngko
|mengko
|mkoten
|
|-
| beli
| ''tuku''
| ''tuku''
| ''tumbas''
| ''tumbas'' (krama madya)
|-
|
| ''durung''
| ''durung''
| ''dereng''
| ''děrèng''
|-
| berapa
| ''pirê''
| ''pirå''
| ''pintên''
| ''pinṭěn''
|-
| bertemu
| ''kêpêndak''
| ''pěṭhuk''
| ''kêpêtuk''
| ''kěpanggíh''
|-
| besar
| ''gedé''
| ''gědḥé''
| ''gedé''
| ''agĕng''
|-
| bisa
| ''bisê''
| ''iså, biså''
| ''bangkit''
| ''sagěd''
|-
| dan
| ''lan''
| ''lan
| ''kalawan''
| ''kalíhan''
|-
| dari
| ''sing''
| ''såkå''
| ''saking''
| ''sakíng''
|-
| datang
| ''tekê''
| ''těkå''
| ''rawuh''
| ''dugi'' (
|-
| dengan
| ''karê''
| ''karo''
| ''sarêng''
| ''sarěng''
|-
| dua
| ''loro''
| ''lårå''
| ''kalih''
| ''kalíh''
|-
| empat
| ''papat''
| ''papat''
| ''papat''
| ''sěkawan''
|-
| habis
| ''entèk
| ''entèk''
| ''telas''
| ''tělas''
|-
| hari
| ''dinê''
| ''dinå''
| ''dinten''
| ''dintěn''
|-
| harus
| ''kudu''
| ''kudu''
| ''kedah''
| ''kědah''
|-
| ikut
| ''melu
| ''mèlu''
| ''milêt''
| ''ndhèrèk''
|-
| ingin
| ''gelêm''
| ''gelěm''
| ''ayun''
| ''kěrså'', ''purun''
|-
| ini
| ''kiyên''
| ''iki''
| ''puniki
| ''puníki''
|-
| istri
| ''rabi''
| ''bojo'', ''rabi''
| ''rayat wadon''
| ''garwå''
|-
| itu
| ''kuwên''
| ''iku'',
| ''puniku'',
| ''puniku'', ''punikå''
|-
| iya
| ''iyê''
| ''iyå''
| ''nggih''
| ''inggih''
|-
| jadi
| ''jadi''
| ''dadi''
| ''jados''
| ''dados''
|-
| jangan
| ''ajê''
| ''åjå''
| ''napik''
| ''ampun''
|-
| Jawa
| ''Jawê''
| ''Jåwå
| ''Jawi''
| ''Jawi''
|-
| juga
| ''uga''
| ''ugå''
| ''ugi''
| ''ugi''
|-
| kamu
| ''sirê''
| ''kowé'',
| ''-''
| ''panjěnèngan'' (umum), ''ndikå'',
|-
| katanya
| ''jerèhe'', ''jarène''
| ''jarène
| ''cêpené''
| ''těròsipun''
|-
| kecil
| ''cilik''
| ''cilík''
| ''alit''
| ''alit''
|-
| kenapa
| ''kêlipên''
| ''kenåpå'', ''ngåpå''
| ''kêlipun''
| ''kèngíng nåpå''
|-
| kepala
| ''endas'', ''sirah''
| ''sirah''
| ''sirah''
| ''muståkå''
|-
| lagi
| ''maning''
| ''manèh'', ''mĕnèh''
| ''malih''
| ''malíh''
|-
| lama
| ''lawas''
| ''suwé''
| ''lambat''
| ''dangu''
|-
| lihat
| ''dêlêng''
| ''ndělòk'', ''sawang'', ''deleng'', ''andulu''
| ''ningali''
| ''ningali'' (
|-
| lima
| ''limê''
| ''limå''
| ''limê''
| ''gangsal''
|-
| maaf
| ''hampura''
| ''ngapuråné'',
| ''hampura''
| ''ngapuntěn''
|-
| makan
| ''mangan'', ''dahar''
| ''mangan'', ''madḥang''
| ''dahar''
| ''dḥahar''
|-
| malam
| ''bêngi'', ''pêting''
| ''wěngi'', ''běngi''
| ''sipêng''
| ''dalu''
|-
| mana
| ''endi''
| ''ngěndi'', ''endi''
| ''pundi''
| ''pundi''
|-
| mata
| ''mata''
| ''måtå
| ''soca''
| ''socå'' (
|-
| masuk
| ''manjing''
| ''mlěbu''
| ''mêlêbêt''
| ''mlěbět''
|-
| minta
| ''nyejaluk''
| ''jaluk
| ''ngêndê''
| ''nyuwun''
|-
| nama
| ''aran''
| ''jěnèng'', ''aran''
| ''kasih''
| ''nami'', ''asmå''
|-
| nasi
| ''segê''
| ''sěgå''
| ''sekul''
| ''sěkul''
|-
| percaya
| ''percayê''
| ''pěrcåyå''
| ''percantên''
| ''pitadòs''
|-
| pergi
| ''lungê''
| ''lungå
| ''linggar''
| ''tindak'', ''kĕsah''
|-
| permisi
| ''puntên''
| ''kulå nuwun
| ''permios''
| ''nyuwun sèwu''
|-
| punya
| ''duwé''
| ''duwé'', ''darbe'' (arkais)
| ''darbé''
| ''gadḥah, kagungan''
|-
| rumah
| ''umah''
| ''omah
| ''griyê''
| ''griyå'', ''dalěm''
|-
| saja
| ''baé''
| ''waé''
| ''saòs''
| ''mawòn''
|-
| sama
| ''padê''
| ''pådå''
| ''sami''
| ''sami''
|-
| sangat
| ''temên''
| ''těnan'', ''teměn''
| ''pisan''
| ''sangět''
|-
| satu
| ''siji''
| ''siji''
| ''siòs''
| ''sětunggal''
|-
| saudara
| ''dulur''
| ''sědulur''
| ''dulur''
| ''sědhèrèk'', ''sěntånå''
|-
| saya
| ''kitê'', ''kulê''
| ''aku''
| ''kulå''
| ''kawulå'' (umum), ''dalêm'', ''abdi'', ''ingsun''
|-
| sekali
| ''sepisan''
| ''sěpisan''
| ''sepisan''
| ''sapisan''
|-
| sekarang
| ''siki''
| ''saíki''
| ''seniki''
| ''sak'níki''
|-
| selatan
| ''kidul''
| ''kidul''
| ''kidul''
| ''kidul''
|-
| semua
| ''kabèh''
| ''kabèh
| ''sêdantên''
| ''sĕdåyå'' (
''sĕdantĕn'' (krama inggil)
|-
| siang
| ''awan''
| ''awan''
| ''awan''
| ''sòntĕn''
|-
| siapa
| ''sapê''
| ''såpå''
| ''sintên''
| ''sintĕn''
|-
| sudah
| ''uwis''
|
| ''sampun''
| ''sampun''
|-
| supaya
| ''éndah''
| ''supåyå''
| ''dipuni''
| ''supados''
|-
| tanya
| ''takon''
| ''takon''
| ''taken''
| ''tanglĕd''
|-
| terima kasih
| ''nuhun''
| ''matur nuwun''
| ''matur
| ''matur sěmbah nuwun''
|-
| tidak
| ''idak'',
| ''ora
| ''botên''
| ''mbotĕn''
|-
| tidur
| ''turu''
| ''turu''
| ''saré'', ''tilêm''
| ''saré'', ''tilěm''
|-
| tiga
| ''têlu''
| ''tělu''
| ''têlu''
| ''tigå''
|-
| timur
| ''wètan''
| ''wétan''
| ''wètan''
| ''wétan''
|-
| tunggu
| ''tònggòni''
| ''ěntèni'', ''tunggòni''
| ''tènggèni''
| ''ěntosi'', ''rantosi''
|-
| untuk
| ''kanggo'', ''kanggé''
| ''kanggo''
| ''kanggé''
| ''kanggé'' (
|-
| utara
| ''lor''
| ''lor''
| ''lèr''
| ''lèr''
|-
| waktu
| ''wayah''
| ''wayah
| ''waktos''
| ''wanci''
|-
| yang
| ''sing''
| ''síng
| ''ingkang''
| ''íngkang''
|}
{{PWB kosakata akhir}}
=== Pengaruh bahasa Sunda ===
Seperti yang telah disinggung sebelumnya, bahasa Jawa Serang secara geografis dikelilingi oleh wilayah penuturan bahasa Sunda, sehingga dalam perkembangannya, terdapat pengaruh bahasa Sunda dialek Banten yang dituturkan di Serang, pengaruh tersebut di antaranya berupa pengaruh pada tataran leksikon (kosakata), dan sedikit pada tataran fonologi.{{Sfnp|Muhyidin|2016|pp=3}}
{{PWB kosakata mulai|no|
Di bawah ini adalah beberapa contoh kosakata dalam bahasa Jawa Serang yang diserap dari bahasa Sunda.}}
{| class="wikitable"
|+
!Bahasa Jawa Serang<ref>{{Cite web|last=Fokus|date=27 Januari 2023|title=Kamus Bahasa Jawa Serang Banten Online Lengkap A-Z|url=https://www.fokus.co.id/kamus-bahasa-jawa-serang-banten/|website=Fokus|access-date=29 Januari 2023}}</ref>
!Bahasa Sunda<ref>{{Cite book|last=Henrayana|first=D.|last2=Ismail|first2=Y.R.|date=2019|url=https://books.google.co.id/books?id=UiWyDwAAQBAJ|title=Kamus Basa Sunda - Indonesia , Indonesia - Sunda Untuk Pelajar & Umum|location=Jakarta|publisher=Bhuana Ilmu Populer|isbn=978-623-216-405-5|url-status=live}}</ref>
!Bahasa Indonesia
!{{Abbr|Ref.|Referensi}} / Catatan
|-
|''abah''
|''abah''
|ayah
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=25}} (< [[Bahasa Proto-Austronesia|PAn]] *aba₁)<ref>{{Cite web|last=Blust|first=R.|last2=Trussel|first2=S.|title=*aba₁ father|url=https://www.trussel2.com/ACD/acd-s_a1.htm#10|website=Austronesian Comparative Dictionary, web edition|access-date=8 April 2024}}</ref>
|-
|''api-api''
|''api-api''
|pura-pura
|
|-
|''ari''
|''ari''
|kalau
|
|-
|''bangor''
|''bangor''
|nakal
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=30}}
|-
|''bati''
|''bati''
|keuntungan/laba
|
|-
|''bebancik''
|''babancik''
|alas yang diinjak untuk mengambil sesuatu
|
|-
|''belok''
|''belok''
|kotor
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=33}}
|-
|''bengket''
|''beungkeut''
|ikat
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=33}}
|-
|''berit''
|''beurit''
|tikus
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=2}}
|-
|''besèt''
|''besét''
|sayat
|
|-
|''cadèl''
|''cadél''
|cadel
|
|-
|''dangder''
|''dangdeur''
|singkong
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=15}}
|-
|''galengan''
|''galengan''
|pematang sawah
|
|-
|''hawek''
|''haweuk''
|rakus
|
|-
|''jugjug''
|''jugjug''
|(men)datangi
|
|-
|''kasèp''
|''kasép''
|tampan
|
|-
|''mantang''
|''mantang''
|ubi
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=56}}
|-
|''mulang''
|''mulang''
|kembali, pulang
|
|-
|''ngojay''
|''ngojay''
|berenang
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=5}}
|-
|''ngan''
|''ngan''
|hanya
|
|-
|''nyébor''
|''nyébor''
|menyiram
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=48}}
|-
|''péot''
|''péot''
|keriput
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=46}}
|-
|''rungsing''
|''rungsing''
|pusing
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=48}}
|-
|''samper''
|''sampeur''
|jemput
|
|}
{{PWB kosakata akhir}}
==Lihat pula==
{{Portal|Indonesia|Banten|Bahasa}}
* [[Bahasa Jawa]]
* [[Bahasa Cirebon]]
* [[Bahasa Jawa Indramayu]]
* [[Bahasa Jawa Banyumasan]]
* [[Bahasa Sunda Banten]]
* [[Bahasa Sunda Serang]]
== Referensi ==
=== Catatan kaki ===
{{reflist}}
=== Jurnal ===
* {{Cite book|last=Fahmi|last2=Atep|first2=Iman|last3=Hanafi|last4=Afiati|first4=Evi|year=2021|url=https://eprints.untirta.ac.id/5383/1/Studi%20Kebantenan%20Mengenalkan%20Kesamaan%20Kosa%20Kata%20Bahasa%20Sunda%20dan%20Bahasa%20Jawa%20Serang.pdf|title=Mengenalkan Kesamaan Kosa Kata Bahasa Sunda dan Bahasa Jawa Serang|location=Tangerang|publisher=Media Edukasi Indonesia|isbn=978-623-6889-50-3|ref=harv|url-status=live}}
* {{Cite journal|last=Muhyidin|first=A.|year=2016|title=Interferensi Bahasa Daerah Terhadap Bahasa Indonesia Lisan Masyarakat Kabupaten Serang Provinsi Banten|url=https://jurnal.untirta.ac.id/index.php/jurnalmembaca/article/view/1653|journal=Jurnal Membaca|volume=1|issue=1|pages=1-10|doi=10.30870/jmbsi.v1i1.1653|ref=harv}}
== Pranala luar ==
{{Bahasa Jawa/Pranala luar}}
* [https://kamusbahasajawabanten.kemdikbud.go.id Kamus Bahasa Jawa Banten]
{{bahasa
{{DEFAULTSORT:Banten, Bahasa Jawa}}
[[Kategori:Dialek bahasa Jawa]]
[[Kategori:Bahasa Jawa]]
{{Bahasa-stub}}
|