|
[[Berkas:Male Iconhuman anatomy, annotated (NL).svgpng|thumbjmpl|right|220px|Simbol dari laki-laki.Male]]
'''Laki-laki''' atau '''lelaki''' adalah istilah untuk [[jenis kelamin]] [[manusia]] yang setara dengan [[jantan]] bagi [[hewan]]. Laki-laki memiliki [[Organ|organ-organ]] [[reproduksi]] seperti [[testis]] dan [[penis]], serta mampu menghasilkan [[sel gamet]] yang disebut [[sel sperma]]. Ciri kelamin sekunder yang khas pada manusia seperti munculnya [[jakun]] dan [[rambut wajah]] (seperti [[kumis]] dan [[janggut]]).<ref>{{Kamus|Laki-laki}}</ref>
Istilah "laki-laki" umumnya digunakan untuk manusia segala umur. Sebutan umum untuk orang [[dewasa]]<nowiki/>berjenis kelamin laki-laki disebut '''pria'''.<ref>{{Kamus|Pria}}</ref> Sementara itu, istilah untuk [[Anak|anak-anak]] yang berjenis kelamin laki-laki disebut "anak laki-laki", "[[cowok]]",<ref>{{Kamus|Cowok}}</ref> atau "[[jaka]]".<ref>{{Kamus|Jaka}}</ref> Sapaan yang lebih sopan ataupun panggilan untuk pria yang dihormati atau yang lebih tua adalah "[[Ayah|bapak]]", atau sapaan-sapaan lainnya menurut bahasa daerah masing-masing wilayah.
'''Laki-laki''', '''lelaki''', atau '''pria''' ialah salah satu dari dua [[jenis kelamin]] [[manusia]], yaitu lelaki dan [[perempuan]]. Penggunaan istilah "lelaki" dalam [[bahasa Indonesia]] khusus untuk manusia; bagi [[hewan]] itu [[jantan]], namun kadang-kadang istilah Jantan dipergunakan untuk laki-lagi yang memiliki kelebihan seksual.
Lawan jenis dari laki-laki adalah [[perempuan]], [[Perempuan|wanita]].
== Umur ==
Lelaki dewasa merupakan masa atau perjalanan hidup seorang lelaki setelah dia berubah dari anak-anak . Kebanyakan budaya mempunyai [[upacara pemula]] untuk menandakan permulaan kedewasaan seseorang lelaki, umpamanya "''Chrismation''" dalam beberapa cabang [[Kristen|agama Kristen]], "''B'nai Mitzvah''" dalam [[agama Yahudi]], ataupun hanya perayaan hari jadi kedelapan belas atau kedua puluh satu. Hari bersejarah seperti [[khitan]] adalah hari di saat bagian kulit kepala penis (kulup) akan dipotong dengan alat tajam atau menggunakan teknologi terkini seperti [[laser]] dan pemotong listrik.
== Biologi dan ciri-ciri kelamin ==
[[Berkas: Male anatomy 1.png|thumb||450pxjmpl|Anatomi bagiansistem genitalreproduksi lelakipria.]]
LelakiLaki-laki mempunyai pelbagaiberbagai ciri jenis-ciri kelamin yang membedakanmembedakannya mereka daripadadengan perempuan. Salah[[Alat satunyakelamin|Organ adalahkelamin]] ''"The Fallen"'' dia mempunyai alat kelaminlaki-laki yang sangatmerupakan anehbagian dan berbentuk seperti tiang listrik bercumbu dua. Serupa dengan perempuan,dari [[organsistem seksreproduksi]] mereka merupakan sebagian dari sistem pembiakan yang terdiri dari [[zakarpenis]], [[testis]], [[vas deferens]] sertadan [[korda spermatikspermatika]] yang lainlainnya, danserta [[kelenjar prostrat]]. [[Sistem reproduksi lelakipria]] berfungsi semata-mataterutama untuk penghasilanmenghasilkan dan pemancaranmengejakulasi [[airSemen mani(reproduksi)|semen]] yang membawamengandung [[sperma]]. danSperma yang terejakulasi saat [[DNAPersetubuhan|informasi genetikbersanggama]]. Karena spermakemudian memasuki [[rahim]]Sistem perempuanreproduksi danwanita|organ kemudiankelamin [[tuba falopiperempuan]]. untukBerbeda mencampurkandengan telurperempuan, yangkebanyakan akanalat berkembangkelamin menjadilaki-laki [[janin]],menonjol [[sistemkeluar perkembangbiakandari lelaki]]batang tidaktubuh, memainkanmeskipun perananterdapat apapunjuga sewaktuyang [[gestasi]].tersembunyi Konsepdi [[kebapakan]]dalam dantubuh, [[keluarga]]misalnya terwujudkelenjar di setiap [[masyarakat]] manusiaprostrat.
[[Ciri kelamin sekunder|Ciri-ciri kelamin sekunder]] yang umumnya muncul pada laki-laki pasca[[pubertas]] adalah munculnya [[jakun]] pada leher serta [[rambut]] lebat pada [[wajah]], [[lengan]], [[tungkai]], dan sekitar alat kelamin. Manusia berjenis kelamin laki-laki umumnya mempunyai [[kromosom seks]] 46/XY.
[[Ciri-ciri kelamin sekunder]] seperti [[bulu roma]] dan [[Akil balig|pertumbuhan otot]] dipergunakan untuk [[penarikan antara individu|menarik perhatian]] pasangan atau untuk menaklukkan pesaing. Bagaimanapun, semua ciri sekunder itu sering berkaitan dengan pembiakan. Berbeda dengan perempuan, kebanyakan dari organ seks lelaki terdiri dari bagian-bagian luar, walaupun terdapat juga bagian dalaman, umpamanya kelenjar prostrat. Penyelidikan pembiakan lelaki dan organ-organ berkait disebut [[andrologi]]. Kebanyakan meski tak semuanya lelaki mempunyai [[kromosom|jumlah kromosom]] 46/XY.
Banyak lelaki yang tidak memiliki salah satu ciri [[fisiologi]]s laki-laki yang disebutkan di atas, dan sebagian kecil manusia yang teridentifikasi sebagai "laki-laki" memiliki kelainan-kelainan [[Persetubuhan|seksual]] yang bersifat genetis, misalnya kelainan pada kromosom seksnya, kelainan [[hormon]], atau [[penyakit genetik]] lainnya (seperti [[sindrom insensitivitas androgen]]); atau memiliki kelainan yang membuatnya menjadi interseks.
Secara umum, lelaki mengalami banyak [[penyakit]] yang serupa dengan perempuan. Bagaimanapun, terdapat sebagian [[penyakit seks]] yang terjadi hanya, atau lebih sering, pada lelaki saja. Umpamanya, lelaki lebih sering mengalami [[autisme]] dan [[buta warna]] dibandingkan [[wanita]]. Sebagian penyakit terkait umur, seperti [[penyakit Alzheimer]], kelihatannya lebih lazim di kalangan lelaki, walaupun tidak pasti adakah ini disebabkan oleh kejadian yang benar-benar lebih banyak ataupun karena lelaki mempunyai harapan hidup yang lebih pendek dibandingkan perempuan.
== Kedewasaan laki-laki ==
Faktor-faktor [[biologi]] biasanya bukan merupakan penentu tunggal untuk menganggap adakah seseorang itu lelaki atau tidak. Umpamanya, banyak lelaki dilahirkan tanpa [[fisiologi]] lelaki yang tipikal (perkiraannya berbeda-beda di antara satu per-2.000, dan satu per-100.000), dan sebagian individu dengan [[kromosom]] XY mungkin mempunyai perbedaan [[hormon]] ataupun perbedaan [[genetik]] (seperti [[sindrom ketidaksensitifan androgen]]), atau keadaan interseks yang lain; seseparuh orang interseks dan orang-orang lain yang mempunyai jenis kelamin tertentu sewaktu dilahirkan, kemudian menggantikan jenis mereka. (Lihat juga: [[Identitas jenis kelamin]], [[peranan jenis kelamin]] dan [[banci]].)
[[Berkas:Gentleman chanteur.jpg|jmpl|280x280px|Seorang pria di [[Stuttgart]] difoto tahun [[2005]].]]
Pria dewasa merupakan titik dari perkembangan seorang laki-laki setelah melewati masa kanak-kanak. Kebanyakan budaya mempunyai [[upacara kedewasaan]] yang menandakan kedewasaan seorang laki-laki, misalnya ritual atau sakramen "[[Penguatan]]" (Krisma; dalam beberapa denominasi diikuti juga oleh perempuan) dalam beberapa cabang [[Kristen|agama Kristen]], "''[[Bar dan Bat Mitzvah|Bar Mitzvah]]''" dalam [[agama Yahudi]], perayaan hari ulang tahun ke-17, ke-18, atau ke-21, maupun [[sunat]] atau [[khitan]] yang merupakan hari khusus dalam beberapa agama di mana dilakukan ritual penyunatan, yaitu bagian kepala penis dipotong sedikit.
Tambahan pula, 20% dari lelaki-lelaki di [[Amerika Serikat]], [[Filipina]], dan [[Korea Selatan]], serta orang-orang yang beragama [[Yahudi]] dan [[Islam]] menjalani [[sunat]] yang merupakan suatu proses untuk mengubah keadaan [[zakar]] dari keadaan aslinya melalui pembuangan [[kulit khatan]].
== Peranan ==
Perdebatan hebat di kalangan masyarakat bertumpu pada perbedaan persepsi dari segi sosial, [[intelektualisme|intelektual]], atau emosi antara lelaki dan perempuan. Perbedaan-perbedaan ini amat susah dihitung disebabkan alasan-alasan [[sains]] dan [[politik]]. Beberapa tuntutan [[stereotipe]] lelaki yang terkadang dikemukakan untuk perbandingan dengan perempuan adalah seperti berikut:
* Lebih bersikap agresif dibandingkan perempuan. Bagaimanapun, dalam [[hubungan antarpribadi]], sebagian besar penyelidikan mendapati bahwa keagresifan antara lelaki dan perempuan sama saja. Bagaimanapun, lelaki cenderung lebih agresif di luar rumah dan sebaliknya.
* Lebih bersikap kompetitif, tetapi juga lebih keras kepala dibandingkan perempuan.
* Mempunyai [[keyakinan diri]] lebih besar (malah terkadang sombong juga) dan mempertunjukkan kemahiran [[kepemimpinan]] yang lebih baik dibandingkan perempuan.
* Lebih dapat mengedepankan akal dan emosi.
* Mempunyai kemahiran teknis lebih besar dan pengurusan dibandingkan perempuan.
* Lebih cenderung pada [[pemikiran abstrak]] dibandingkan perempuan.
* [http://www.boston.com/news/nation/washington/articles/2005/09/22/research_uncovers_a_dirty_little_secret/ Lebih kasar] dibandingkan perempuan.
* [http://equinox.unr.edu/homepage/eliotr/research_writing/review_essay.rtf Lebih gemar bercakap] dan lebih cenderung mencela saat orang sedang bercakap dibandingkan perempuan.
* Lebih cenderung [http://psychology.ucdavis.edu/rainbow/html/bibabs.html membuat perbedaan] antara [[homoseksual]] dan [[lesbian]].
* Lebih cenderung [http://www.sitnews.us/0106news/012406/012406_shns_sarcasm.html menyindir] dan menggunakan [[metafora]] dalam pembicaraan.
Sebagian dari perbedaan-perbedaan ini telah didukung oleh penyelidikan ilmiah, tetapi ada juga yang tidak. Semua ini harus diterima dengan hati-hati kerana terdapat kelainan yang amat besar di kalangan lelaki dan perempuan.
Beberapa stereotipe di atas tidak dilihat dari segi yang sama dengan masa kini (yaitu, penggunaannya dalam aspek dan lingkungan penghidupan yang tertentu, seperti kerja luar rumah) hingga [[abad ke-19]], bermula dengan [[industri]].
Dari segi rupa dan perawakan, tidak banyak lelaki menggunakan [[kosmetik]] atau pakaian yang secara umum terkait kepada perempuan. (Berbuat demikian dikenal sebagai [[bencong]] alias [[waria]] dan, secara umum dipandang hina.)
== Bacaan tambahan ==
* Andrew Perchuk, Simon Watney, Bell Hooks, ''The Masculine Masquerade: Masculinity and Representation'', MIT Press 1995
* [[Pierre Bourdieu]], ''Masculine Domination'', Edisi ''soft-cover'', Stanford University Press 2001
* [[Robert W. Connell]], ''Masculanities'', Cambridge : Polity Press, 1995
* Michael Kimmel (ed.), Robert W. Connell (ed.), Jeff Hearn (ed.), ''Handbook of Studies on Men and Masculinities'', Sage Publications 2004
== Lihat pula ==
* [[Zakar]]
* [[Patriarki]]
* [[Putra]]
* [[Maskulin]]
* [[Jantan]]
* [[Wanita]]
* [[Perempuan]]
* [[Penyelidikan jenis kelamin dan seksualitas]]
* [[Chauvinisme lelaki]]
* [[Kelelakian]]
* [[Maskulisme]]
* [[Jantan]]
* [[Hak-hak lelaki]]
* [[Patriarki]] (sistem baka)
* [[Zakar]]
* [[Perempuan]]
== Referensi ==
{{commons|Men|Laki-laki}}
{{reflist}}
== Pranala luar ==
[[Kategori:Laki-laki| ]]
[[Kategori:Jenis kelamin]]
{{Laki-laki tertua}}
{{manusia-stub}}
[[af:Man]]
[[ar:رجل]]
[[arc:ܓܒܪܐ]]
[[ay:Chacha]]
[[az:Kişi]]
[[bar:Mo]]
[[bat-smg:Vīrs]]
[[be:Мужчына]]
[[be-x-old:Мужчына]]
[[bg:Мъж]]
[[br:Gwaz]]
[[ca:Home]]
[[cs:Muž]]
[[cy:Dyn]]
[[da:Mand]]
[[de:Mann]]
[[en:Man]]
[[eo:Viro]]
[[es:Varón]]
[[et:Mees]]
[[fa:مرد]]
[[fi:Mies]]
[[fr:Homme]]
[[ga:Fear]]
[[gl:Home]]
[[gn:Kuimba'e]]
[[hak:Nàm-ngìn]]
[[he:גבר]]
[[hr:Muškarac]]
[[hu:Férfi]]
[[ia:Homine]]
[[is:Karl]]
[[it:Uomo (genere)]]
[[ja:男性]]
[[jbo:nanmu]]
[[ka:მამაკაცი]]
[[ko:남성]]
[[ku:Mêr]]
[[kv:Айморт]]
[[la:Vir]]
[[lt:Vyras]]
[[ms:Lelaki]]
[[nap:Ommo]]
[[nds-nl:Man (geslacht)]]
[[nl:Man (geslacht)]]
[[nn:Mann]]
[[no:Mann]]
[[oc:Òme]]
[[pl:Mężczyzna]]
[[pt:Homem]]
[[qu:Qhari]]
[[ro:Bărbat]]
[[ru:Мужчина]]
[[sah:Эр киhи]]
[[sc:Òmine]]
[[scn:Omu]]
[[simple:Man]]
[[sl:Moški]]
[[sr:Мушкарац]]
[[sv:Man]]
[[sw:Mwanaume]]
[[ta:ஆண் (மனிதர்)]]
[[th:ผู้ชาย]]
[[tl:Lalaki]]
[[tr:Erkek (insan)]]
[[uk:Чоловік]]
[[vi:Nam giới]]
[[vls:Vint]]
[[wo:Gόor]]
[[wuu:男性]]
[[yi:מאנצביל]]
[[zh:男性]]
[[zh-min-nan:Cha-po͘]]
[[zh-yue:男人]]
| 