|
== Penggunaan dalam bahasa Madura==
<!-- Noref. [[Wikipedia:Artikel bagus/Kriteria]]
=== Bahasa Sunda ===
Dalam [[Bahasa Sunda]], aksara Jawa dikenal dengan nama ''Cacarakan''. ''Cacarakan'' secara resmi digunakan dari abad ke-18 hingga abad ke-20. Meski demikian, terdapat beberapa tempat yang menggunakan aksara ''cacarakan''. Ada beberapa perbedaan ortografi yang membedakannya dengan ortografi bahasa Jawa modern:
* Vokal [ɨ] <eu> ditulis sebagai ꦼꦴ atau ◌ꦼꦵ (''paneuleung'') dalam cacarakan (vokal seperti ini tidak dikenal dalam bahasa Jawa).
* Vokal bebas dalam cacarakan ditulis dengan ''aksara sora'' (Bahasa Jawa: aksara swara) bukan dengan huruf ha. Sebagai contoh, ''a'' a ditulis sebagai ꦄ dalam ''cacarakan'', alih-alih dalam huruf ꦲ seperti dalam bahasa Jawa.
* Vokal bebas [i] ditulis sebagai ꦄꦶ dalam ''cacarakan''. Namun, dimungkinkan untuk menulisnya sebagai ꦆ sebagaimana dalam bahasa Jawa.
* Konsonan [ɲ] <ny> ditulis sebagai ꦤꦾ untuk ''ngalagena'' yang berdiri sendiri, sedangkan ꧀ꦚ sebagai ''pasangan'' diakritik. Huruf ꦚ tidak digunakan dalam Cacarakan.
Mirip dengan [[Aksara Bali|''wianjana'' Bali]], Cacarakan ''ngalagena'' atau ''wianjana'' terdiri atas 18 huruf, bukan 20 huruf seperti dalam ''nglegena'' atau ''wianjana'' aksara Jawa. Kedua huruf tersebut adalah ꦝ <ḍa> dan ꦛ <ṭa>. Untuk lebih jelasnya dalam melihat perbedaan tersebut, di bawah ini disajikan tabel perbandingan ''aksara ngalagena'' Sunda dan Jawa.
{| class="wikitable"
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara Ghâjâng'' (''Aksara Nglegena'')
|- style="text-align: center;"
!
! ha
! na
! ca
! ra
! ka
! da
! dha
! ta
! sa
! wa
! la
! pa
! ḍa
! ḍha
! ja
! jha
! ya
! nya
! ma
! ga
! gha
! ba
! bha
! tha
! nga
|- style="text-align: center"
! Jawa
| ꦲ
| ꦤ
| ꦕ
| ꦫ
| ꦏ
| ꦢ
| ꦣ
| ꦠ
| ꦱ
| ꦮ
| ꦭ
| ꦥ
| ꦝ
| ꦞ
| ꦗ
| ꦙ
| ꦪ
| ꦚ
| ꦩ
| ꦒ
| ꦓ
| ꦧ
| ꦨ
| ꦛ
| ꦔ
|- style="text-align: center"
!
! ha
! na
! ca
! ra
! ka
! da
!
! ta
! sa
! wa
! la
! pa
! ḍa/ḍha
!
! ja
!
! ya
! nya
! ma
! ga
!
! ba
!
! tha
! nga
|- style="text-align: center"
! Sunda
| ꦲ
| ꦤ
| ꦕ
| ꦫ
| ꦏ
| ꦣ
!
| ꦠ
| ꦱ
| ꦮ
| ꦛ
| ꦥ
!
!
| ꦗ
!
| ꦪ
| ꦤꦾ
| ꦩ
| ꦒ
!
| ꦧ
!
!
| ꦔ
|}
Dari tabel terlihat bahwa huruf /dha/ dalam aksara Jawa digunakan untuk mewakili bunyi "da" [[bahasa Sunda]]. Sedangkan untuk menghasilkan bunyi “nya”, ''Cacarakan'' menggunakan rangkaian huruf /a/ ditambah pengkal. ''Cacarakan'' Sunda menggunakan pasangan huruf yang sama dalam aksara Jawa, dengan aturan penulisan yang sama. Hanya saja pada saat pemberian ''sandhangan'' atau ''rarangkén'' terdapat modifikasi aturan untuk menghasilkan bunyi vokal [[bahasa Sunda]].
{| class="wikitable"
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara Ngalagena'' (''Aksara Nglegena'')
|-style="text-align:center;"
!Latin
! ka
! ga
! nga
! ca
! ja
! nya
! ta
! da
! na
! pa
! ba
! ma
! ya
! ra
! la
! wa
! sa
! ha
|-
! text-align:center;" |''Cacarakan''
| align=center| {{Script|Java|ꦏ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦒ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦔ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦕ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦗ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦤꦾ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦠ}}
| align="center" | {{Script|Java|ꦣ}}
| align="center" | {{Script|Java|ꦤ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦥ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦧ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦩ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦪ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦫ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦭ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦮ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦱ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦲ}}
|-
!''Pasangan''
|{{Script|Java|꧀ꦏ}}
|{{Script|Java|꧀ꦒ}}
|{{Script|Java|꧀ꦔ}}
|{{Script|Java|꧀ꦕ}}
|{{Script|Java|꧀ꦗ}}
|{{Script|Java|ꦾ }}
|{{Script|Java|꧀ꦠ}}
|{{Script|Java|꧀ꦣ}}
|{{Script|Java|꧀ꦤ}}
|{{Script|Java|꧀ꦥ}}
|{{Script|Java|꧀ꦧ}}
|{{Script|Java|꧀ꦩ}}
|{{Script|Java|꧀ꦪ}}
|{{Script|Java|꧀ꦫ}}
|{{Script|Java|꧀ꦭ}}
|{{Script|Java|꧀ꦮ}}
|{{Script|Java|꧀ꦱ}}
|{{Script|Java|꧀ꦲ}}
|}
{| class="wikitable"
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara Sora'' (''Aksara Swara'')
|-style="text-align:center;"
!Latin
! a
! i
! u
! é
! o
! e
! eu
|-
! text-align:center;" |''Cacarakan''
| align=center| {{Script|Java|ꦄ}}
| align=center| {{Script|Java|ꦄꦶ /ꦆ}}
| align="center" | {{Script|Java|ꦈ}}
| align="center" | {{Script|Java|ꦌ}}
| align="center" | {{Script|Java|ꦎ}}
| align="center" | {{Script|Java|ꦄꦼ}}
| align="center" | {{Script|Java| ꦄꦼꦴ/ꦄꦼꦵ}}
|-
!''Pasangan''
|{{Script|Java|◌꧀ꦲ꦳}}
|{{Script|Java|◌꧀ꦲ꦳ꦶ}}
|{{Script|Java|◌꧀ꦲ꦳ꦸ}}
|{{Script|Java|ꦺ꧀ꦲ꦳}}
|{{Script|Java|◌꧀ꦲ꦳ꦴ}}
|{{Script|Java|◌꧀ꦲ꦳ꦼ}}
|{{Script|Java|◌꧀ꦲ꦳ꦼꦴ/◌꧀ꦲ꦳ꦼꦵ}}
|}
Dalam ''Cacarakan'', aksara ''swara''/''sora'' huruf /i/ ditulis dengan rangkaian huruf /a/ ditambah ''wulu'' atau ''panghulu'' (Cacarakan). Dalam aksara Jawa tidak ada vokal khusus yang digunakan untuk bunyi /e/ (''pepet''), sedangkan dalam ''Cacarakan'' huruf /e/ pepet ditulis sendiri-sendiri secara berurutan huruf /a/ ditambah dengan ''pepet'' (Cacarakan) atau ''pamepet'' (Cacarakan). Vokal lain yang muncul adalah untuk menggambarkan bunyi [ö] atau huruf /eu/ yang cukup dominan digunakan dalam bahasa Sunda. Huruf /eu/ ditulis dengan rangkaian huruf /a/ ditambah tarung (Carakan) dan pepet (Carakan) atau secara sederhana disebut ''paneuleung'' dalam istilah aksara ''Cacarakan'' Sunda.
{| class="wikitable"
|+ style="text-align: center;" | ''Rarangkén'' (''Sandhangan'')
|- style="text-align: center"
!Latin
! -a
! -i
! -u
! -é
! -o
! -e
! -eu
! -ng
! -h
! -r
! -y-
! -r-
! ''pamaéh'' (ø)
|- style="text-align: center"
! ''Cacarakan''
| -
|{{Script|Java| ꦶ}}
|{{Script|Java| ꦸ}}
|{{Script|Java| ꦺ}}
|{{Script|Java| ꦺꦴ}}
|{{Script|Java| ꦼ}}
|{{Script|Java|ꦼꦴ/◌ꦼꦵ}}
|{{Script|Java| ꦁ}}
|{{Script|Java| ꦃ}}
|{{Script|Java| ꦂ}}
|{{Script|Java|ꦾ }}
|{{Script|Java|ꦿ}}
|{{Script|Java| ꧀}}
|- style="text-align: center"
!Latin
! ka
! ki
! ku
! ké
! ko
! ke
! keu
! kang
! kah
! kar
! kya
! kra
! k
|- style="text-align: center"
! ''Cacarakan''
| {{Script|Java|ꦏ}}
| {{Script|Java|ꦏꦶ}}
| {{Script|Java|ꦏꦸ}}
| {{Script|Java|ꦏꦺ}}
| {{Script|Java|ꦏꦺꦴ}}
| {{Script|Java|ꦏꦼ}}
| {{Script|Java|ꦏꦼꦴ/ꦏꦼꦵ}}
| {{Script|Java|ꦏꦁ}}
| {{Script|Java|ꦏꦃ}}
| {{Script|Java|ꦏꦂ}}
| {{Script|Java|ꦏꦾ}}
| {{Script|Java|ꦏꦿ}}
| {{Script|Java|ꦏ꧀}}
|}
-->
Aksara Jawa di dalam [[bahasa Madura]] disebut ''Carakan Madhurâ'' atau ''Carakan Jhâbân'' (aksara yang berasal dari Jawa). Apabila dalam penggunaan bahasa Jawa tiap aksara dapat merepresentasikan suara /a/ atau /ɔ/, maka dalam bahasa Madura mewakili suara /a/ atau /ɤ/. Bentuk ''carakan Madhurâ'' sendiri terdiri dari ''aksara ghâjâng'' (''aksara nglegena''), ''aksara rajâ'' atau ''murdâ'' (''aksara murda''), ''aksara sowara'' atau ''swara'' (''aksara swara''), dan ''aksara rèka'an'' (''aksara rékan''). Terdapat pula ''pangangghuy'' (''sandhangan'') yang terdiri dari ''pangangguy aksara'' (''sandhangan swara''), ''pangangghuy panyèghek'' (''sandhangan panyigeging wanda''), dan ''pangangghuy panambâ'' (''sandhangan wyanjana'').<ref name="sekkaranomi">{{Cite book|last=Hamzah|first=Bambang Hartono|last2=Sayunani|first2=Isya|last3=Gani|first3=Abdul|first4=Rusliy|last5=Dradjid|first5=H.M.|first6=Zaini|date=2014|title=Sekkar Anom I|publisher=Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Timur|editor-last=Ghazali|editor-first=A. Syukur|pages=148|language=Madura|editor-last2=Poerno|editor-first2=Heru Asri|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sukardi|first=A.|date=2005|url=|title=Kasustraan Madura Kembang Sataman|location=Jember|publisher=Dinas Pendidikan Kabupaten Jember|isbn=|edition=2|pages=|language=Madura|url-status=live}}</ref>{{sfn|Kiliaan|1897|p=89}}<ref>{{Cite book|last=Wedhawati|first=|date=2001|url=http://repositori.kemdikbud.go.id/16353/|title=Tata Bahasa Jawa Mutakhir|location=Jakarta|publisher=Pusat Bahasa|isbn=9796851415|pages=39-40}}</ref><ref>{{Cite book|last=Davies|first=William D.|date=2010|url=https://books.google.com/books?id=mflajowwD5oC&pg=PA53|title=A Grammar of Madurese|location=Berlin|publisher=Walter de Gruyter|lang=en|isbn=9783110224443|page=53}}</ref>
| 