Allang, Leihitu Barat, Maluku Tengah: Perbedaan antara revisi

Konten dihapus Konten ditambahkan
Roi Sipahelut (bicara | kontrib)
Tidak ada ringkasan suntingan
Roi Sipahelut (bicara | kontrib)
Tidak ada ringkasan suntingan
Baris 1:
 
 
SEJARAH BERDIRINYA NEGRI ALLANG
Baris 95 ⟶ 94:
Sejarah ini dikutip dari dalam naskah asli yang tersimpan dalam arsip Pemerintah Negeri Allang oleh Almarhum Bpk. ZADRACK KAIPATTY, sewaktu almarhum menjabat sebagai Sekretaris Pemerintah Allang Tahun 1915.
 
 
{| class="wikitable"
 
|-
! No !! Marga !! Arti !! Asal !! Pangkat Untuk Laki - laki !! Pangkat untuk Perempuan
|-
Baris 148 ⟶ 147:
 
KAMUS BAHASA NEGRI ALLANG :
 
Kamus Bahasa Allang
A – a
Acuh – lelekisma
ada – he, mise, ria, raiaya, se
adat – adate
adik – wale
air – weilu
air laut – meita
air naik – seko
air surut – mite
air tawar – weilu
akal- akale
akang punya – ina
akibat – ulana
alas – naeu
alat memarut – lapa, tala
ale – wale
ale punya – amu
Allang – Alane
ambil – tana
Ambon – Aponu
Amerika – Amerika
ampun – ampun
anak – ana, koho, kohonananu
anak panah – orea
angin – aninu
angin ribut – lihuta
angkat – loit
angkat bubu – talia
anjing – aso
antara – antar, antara
anyam – kasi, raku
apa – unsa
apa-apa – saesasiu , lihat : sae
api – awo
aren – maka
aro-aro – a’olita
asam – malinu
asap – peita
asma – kasnawata
ascend – hua
atap – kaha
atas – hahanu, lete
atau – pi atur – atur
Asturalia – Australia
ayam – manua
 
B – b
babi – haho
bagaimana – unapa
bagi – rama
bagian laut – lo
bagian – hama, pale
bagian bawah – lihu
bagian bawah perut – tahunu
bagian darat – la
bagus – ntola, intola, ntola
bahasa – sou
baik – iyana
baju – lapunu
bakal – era
bakar – tunu
bak – bak
baku – masing , lamunu
bakul – lahanu, taha
balik – hali
balum – tau
bambu – wanata
bambu betung – telhuo
bambu duri – tewa-tewa
bambu pagar – pagare
bambu racun – tui
bambu tomar – tomolu
baner – lareli
bangun – hanu
banjir – henelu
bantal – karnulu
banyak – he’enu
bapak – ama, papa
barang – lohari, saelohari, sae
barat – halata, hale
baru – hilo
basah – lopo
batang – etena, hatana
batu – hato
baju jangkar – bubu, ilita
batuk – puhu
bauh – hounu
bawa – kae, tepu
bawa dalam baju – laha
bawa dekat dada – liku
bawang – bawang
bayar – seli
bayem – paenu
bagini – unanei
bagitu – unama
belah – ha’a
belajar – ajar
belakang – mulinu
Belanda – Wolanda
Belanda – Belanda
belanja – pasnahilu
balas – husai
beli – sahilu, sali
benam – sina
bensin – bensin
benteng – benteng
batuk serang ayam – tipilu
berak – lumei
berapa – ilai, lapila
beras – ala
berat – muhila
berbuah – puhunua
berdiri – kelenu
berenang – tuhu
bereskan – paseleu
berhenti – berhenti, brenti
beri – lope
berjalan – sanapau
berkata – hetenu
berlayar – sopalu
bersama – palaloi
bersih – marhina
bersin – hute’e
bertelu – patilo
bertiup – kihu
besar – elake, ilata
besok – nalisa
beta – ai, au
beta punya – aku
betul – iyana, manisa
biasa – biasa
bibir – hihilu-ulunu, lihat bibir, hihilu
bican – pate
bicara – lepa
biking api – palehi
bingun – hili
batul – sasiri
biru – biru
bisa – bisa
bisu – naonao
bisul – ulumutulu
boba – inari
bodoh – konanahao
boleh – bole
buah – huanu
buah pelir – lasilu
bual bual – horale
buang – hiru, kisi, lekekesia, nahu
buat – puna
buat basah – topo
buaya – huwae
bubu – huho
bubu kecil – lapepeta, lihat bubu – lepe
bubur – bubure
bujangan – kareu
buka – hera
buka bubu – tila
buka pintu – mitalulunu
buku – tapunu, utahuri
buku – buku
bulan – hulanu
bulu – wanata
bulu betung – telhuo
bulu duri – tewa-tewa
bulu pagar – pagare
bulu racun – tui
bulu tomar – tomolu
bumi – umi umenu
bundar – rololu
bunga – pauri, sowori, uturi
bungsu – pakamule
bunuh – hunu
buru-buru – matahae
busuk – pota
buta – matapute, pute C – c
Cabe – eili
cabut – hihu
cacar – saelati
cacing – ulu
cacing laut – lakulu
cacing tanah – puka
cairan – weina
cambuk – hoha
campak – sarampa, kisi
capai – kolau
cari – sewa
cari tahu – sue
caritera – caritra
cabur – sahu
cece – upo
celana – kata
celup – lema
cemara – lawelu
cempeda – ana’a
cengkeh – pakalawantu
cepat – kakei
ceregen – ceregen
ceret – silinu
cerita – paltenu
cermin – cermine
cium – boka
cium bau – pahuniunu
coba – coba
cokelat – coklat
cubit – tuke
cuci – musu
cuci muka – pandalu
cuci pakaian – patanoi
cucu – upo
cuka – upio
cuup – malumae
 
D – d
Dada – iluta
dagu – alalihunu
dahi – isinhahanu
daki – laeit
dalam – halalenu
dan – laha
dapat – supu
dapur – huto
darah – lalai
dari – hilu, la
dari hutan – puka
dari mana – lapae, lahapa
dari atas – lalete
dari barat – lahale
dari bawah – lahale
dari timur – lali
dasar – wakanu
dasar laut – salo
datang – lae
daun – huta, lounu
daun gatal – sala
daun sagu – leru
daun sirih – kandounu
dayung – ahata
dekat – masu
delapan – walu
demam – lirinu
dengan – laha, lahu, tia
dengar – paneneu
depan – minanu
dermaga- titalu
desa – hina
desah, hoso
di – he, ne, se
dimana – hapa
dia – mane
dia punya – mana
diam – ndene
dinding rumah – lesta
dingin – paliri
disini – hanei, nei
disitu – hama, haulise
dong – mati
dong dua – matua
dong punya – matir
dua – lua
dubur – wakarowo
duduk – tolanu
duku – duku
dukun – maule
dukung hitam – suanggi
dulu – minanu
duri – maralu
durian – durenu
E – e
ekor – eluna
ela – ela
ember – ember
empat – ati
enak – ntele
enam – neni
 
G – g
gaba-gaba – lounu
gadis – undua
gali – hei
gampang – gampang
gantung – lole
garam – sila
garuk – kakinu
gata-gata- atanu
gatal – rene, kapapileu
gelambir – gelambir
gelas – glas
gelikan – kili-kili
gemetar – hehele
gempa bumi – wisolu
gemuk – rukunu
gendong – haha
gereja – misa
gesik – kueta
geyang – kaenu
gigi – niria
gigit – kie
gili – sikilu
gili-gili – kili-kili
goreng – gorenu
gosok – pulu
goti – lipita
goyang – kalirota
gubernur – gobenor
gula – nasu
guling – loli
guna-guna – maolete
guna – guna
gunter – kukulu
gunung – nunua, ulatuanu
guru – tungguru, guru
H – h
habis – posia
half – setengah
hamil – hamil
hampir – masu
hangat – pikuta
hanya – to
harga – hilana
hari – pito
hari ini – nawenae
harus – harus, musti,
hati – hutua
harus – ause
helai – ulu
hias – hias
hijau- biru
hinggap – hua
hitam- meteta
hiu – wiwo
hotel – hotel
hujan – ulanu
hulu – ulanu
hutan – waslalinu
hutang – panghitinu
 
I – i
ibadah – misa
ibu – ina, mama
ikan – ianu
ikan bubara – inu walo, ianu
ikan jurung – walo
ikan lalosi – ianu aenu
ikan tola -tola
ikat – heke
ikat konde – wito
ikut – esui
indah – moso, ntola
ingatan – palalae
ini – hinei
ipar – roua
iris – kukuru
isap – rosou
isi – isinu, kato
islam – moru
istetri – kawenu
isteri saudara laki-laki dari ibu – yaya
istirahat – istirahate
itu – hama, hima
itu punya – ina
iya – iyo, ya
 
J – j
jadi – una, jadi
jagung – jagung
jahat – jahate
jahe – siwa
jala – uweta
jalan – lalanu
jalan-jalan – luwai
jambu – jambu
jam – oras
jamur – pu’unu
jangan – ya’a, naka
jangkar – tanamata
janji – jaji
jantung – osona
jaring – jarenu
jarum – eta
jatuh – mulu, kate
jauh – luo
jawab – suhu
jelek – haenu, itanotal, ntola
jemur – pakualia
jendela – jendela
jengger – jengger
jerat – houlu
jeruk – mause
jilat – lamun
jinjing – wara
jual – paulili
jualan – jualari
juga – lahue
jumat – Ari
junjung – ririnu
 
K- k
kacamata – cermine
kacang – kacang
kadal – upue
kakek – a’a
kaki – ei
kaku – mamule
kalau – kalau
kalian – imi
kalian beruda – irua
kalian punya – imir
kemaluan laki-laki – ute
kamar tidur – lumisinu
kambing – pipe
kami – ami
kami punya – amir
karena – tagal
karun – lahanu
karung – aluta
kasbi – kasbi
kasih sayang – sayang
katong – ami
katong punya – ite, iter
katong berdua – arua
kaya – kaya
kayu – likata
kayu waru – waru
ke – he
kemana – hapa
keatas – ndete
kebarat – nale
kebawah – nehe
kebenaran – kebenaran
kebun – lawa
kecil – koki, ananu, koile
kedalam – lemata
kedarat – hila, nda
kejangkitan – bajangke
kejut – hitilia
keladi – inanu
kelapa – nuelu
kelaut – hilo, ndo
kelelawar – ralunu
kelengkapan – kelengkapan
kelereng – mutel
keliling – kaholi
keluar – husa
keluarga – famili, keluarga
kemaluan perempuan – uwe
kemarin – nanila
kembali – hali, leli
kena – ria
kenal – atina
kening – wauri
kentut – ituta
kepala – ulo kepala desa – latu, raja
kepangkatan – mara, upu
kepentingan – kepentingan
keras – makana, rua
kering – kalotolu
keringat – pasae
kerja – peseu
kertas – kertase
kerusuhan – kerusuhan
ke sana – hama, nise
ketiak – kekelihunu
ke timur – ndi
ketupat – katupa
kilap – kalala, kaleu, strelia
kilat – mitia
kira – kira
kiri – hakeke
kirim – katua
kita – ite
kita berdua – arua
kita punya – iter
kolera – kolera
konde – ulohuto
kopi – kopi
koporasi – koporasi
kosong – hukena
kota – kota
kotor – panosote
kristen – kristen
kuah – meita ulonu, meita
kuat – kuate
kuburan – huelu
kucing – mawo
kuku – talikilu
kukuruku – kukuruku
kulit – ulina, usana
kumpul – lehunu, lulu, tili
kumur – almumunu
kuning – porolu
kunyit – uninu
kupas – luke, ripi
kurang bergaul – nohoke
kurap – kikili
kursi – kadera
kurus – koki
kuskus – marilu
kusta – potolu L – l
lagi – haluke, sala
lahirkan – liana
lahir – jadi
lain – eleta
laki-laki – undana
lalu – lalu
lama – lou, tuale, usa
lambat – awela
lampu minyak – padamaranu
langit – lanita
langsat – puanu
lantai – umena, umenu
laos- lakuase
lapar – luareneu
lari – lawa
larikae – rikelu
laut – laute
layar – leulu
lebih – lebi
leher – selenu
lelah – mahe
lembut – pasii
lempar – lisa
lengkap kona
lepas – tia
lewat – lewate, sui
lewat – langgar
licin – muala
lidah – male
lihat – kari’i
Liliboi – lilipoi
lima – lima
lincah – kueta
listrik – listrik
loteng – lalohahanu
lobang – nupelu
lupa – matalinu
lutut – titaulunu
 
M – m
mabuk – kasili
mahal – mahale
main – palimenu
maka – maka
makan – kanu
makanan – anuta
makola – katola
maksud – maksud
malaikat – malekat
malam – melenu, lupito
malas – pamalase
malu – pasasumiu
maluku – maluku
mana – hapa
mandi – hoi
mangkas – pameliu
manis – susunu
marah – mara
marga – fam, lumatau
marga – marga
mari – knei
masak – hutawo, hutuo, masa, suku
masak kembali – maleu
masalah – masala
masa – masa
masih – sala
masing, baku- lumanu
masuk – nusu
masukkan – katou
mata – matanu
matahari – liamatanu
mata kail – awilu
matang – wapenu
mati – mata
mau – na, nau
meja – lahuanu, lesa,
meja – meja
melenyeh – tone
melinjo – suwa
memandang – palawe
menanamkan – patananinu, lihat – tananinus
mendidih – horale
mengantuk – katatilo
mengapa – kula
mengelem – kapulu
menguap – nawaisi
menjangan – menjangan
menonton – palawe
mentah – mumata
menyapu – salaya
menyeberang – tita menyelam – nuli
merah – routa
mereka – mati
mereka berdua – muatua
mereka punya – matir
mesin – mesin
mimpi – muni
Minggu – misa
minta – sali
minum – ninu
minyak – wakilu
miskin – malarate
mobil – oto
moyang – moyang
muatan – malianu
muda – walenu, hilo
mufakat – mupakat
muka – walalinu, minanu
mulai – mulai
mulut – hihilu
mundur – helau
muntah – luwau
muntah-muntah – naluau
 
N – n
Nafas – nawao
naik – hara, sa’a
nama – nalanu
nanah – nanai
nanas – arnasinu
nangis – rani
nanti – lali
nasi – ala
nyala – kalela
negeri – hina
nenek – nene
nikah – kawenu
nipis – nipis
numpang – sau
nyamuk – umuta
nyiru – sisata, takalase
 
O – o
obat – likatowanu
omong kosong – horale
orang – maka, mansia
orang asliuku – malia
orang dulu – orangtatuae
orang tua – orangtatua
osok kelapa – liuta
 
P – p
Pacar – lewa
pada – ka, ria
padi – ala, padi
pagi – huluketenu, rina
pagi-pagi – hulu-huluketenu, kete-ketenu
paha – kalaka
pahit – mila
pai-pai – tahule
pak – pa
pakai – pake
pakaian – pakeu
paku-paku – latalu
pala – pala
palapon – lalohahanu
paling – huralu
palu – martelu
pameli – pameliu
panah – husulu
panas – pikuta
panas matahari – pusua
panci – panci
pancing – huwanunu, panahu, nahu
pancuran – sasaluta, salu
pandangan – pandangan
panggal – uruna
panggil – hiha, kalou
pantai – laute
pantat – wakalu
papeda – lupia
parang – tulia
parut – luku
pasang – tunu
pasar – asalu, pasar
pesawat – pesawat
pasir – mulaenu
percik – suhu
perempuan – urpaenu, urpaenu
perempuan tua – atahina
pergi – kene, suwau
perigi – perigi
perkebunan – dusun
permana – pute
permukaan – ulinu
persiapan – persiapan
pertama – pertama
pertanyaan – pertanyaan
perut – tia
pesan – manolu, panou
petik – amili, tili
pikir – pikir
pikul – hala
pilih – amilih
pimpinan – kapitan
pinang – huwa
pincang – sikele
pindah – helau, suwau
pinggan – kole
pinggir – ulonu
pinggul – kaleke
pintar – pintar
pintu – alea
piring – pakului, pikalu
Piru – pilu
pisah – pisa
pisang – ure
pisau – tuletenu
potong – rolo, soka
prahu – haka, sope-sope
perahu motor – speed
prihal – sae
pucat – misi
pukul – hoha, hunu, nahu, rau, sau
pulan g- hotu, welau
pulau – hualu, nusa
puluh – hutu
puncak – uanu, ulunu
pundak – lahuanu
punggung – unua
punya – na
pusar – uselu
pusing – hatolo
putih – putita
 
Q – q
q – to
R – r
rabo – sampitu
raja – latu
ramas – rami
rambut – walanu
rantai – rante
rasa – rasa
ratus – utu
rencana – rencana
renggang – hihi
ribu – usata
ribut – tole
ringan – tamuhila
rintangan – rola
robek – hisi
rok – rok
rokok – sarutu, rokok
rondah – luwai
rotan – ua
roti – brotu
rumah – luma
rumah adat – ta’ilanu
rumah kebun – so’o
rumah tangga – rumah tangga
rumpun – kulunu
rumput – unuhu
runut – lunuta
rupa – rupah
rupiah – rupia
rusak – pota, rika
 
S – s
Sabtu – sabtu
sagu lempeng – pao
sagu – lupia
saja – mana
sakit – hitinu, pali
salah – sala
salin – lihi
sama – palaha
sambal – sambal
sampai – nala
sandang – sakeke
santan – santanu
sapu – rekilu, salaya
sarung – tapi
satu – ienu, iana, na, tisa
satu-satu – sasa
saudara – leko
saudara laki-laki dari ibu – memo
saudara – saudara
saudara perempuan dari ibu – uwa
sauh – tanamata
saya – ai, au
saya punya – aku
sayap – ahena, ihena
sayur – utanu
sebab – sebab
sebelah – kalinu
sebentar – lohasa, sate
sedang – sedang
sedap – ntele
sedia – ria
sedikit – lohana
sageru – tua
sejarah – sejara
sekali – paskali
sekarnag – sekarang
sekolah – skola
selatan – selatan
selat – selat
selesai – pea
selesaikan – paslata
seluruh – tounu
semadi – lisa
sembab – ha’anu
sembilan – siwa
sempurna – kona
semua – lalaina
semut – selimenu
senang – senang
senapan – hola
sendiri – kakisa
sendok – sondo
seng – tahi
seng ada – tahi
senin – mandag
seok-seok- kakoli
sepak – rutala
sepoi – hute
sepuluh – husaa
sepupuh – palehahati, renelu
seram – hualu, serane
serdawa – kotala
seseorang – sasasei
sesuatu – sesuatu
setelah – setelah
setengah kering – maher
setiap – ria
siang – luata
siap a- sei
siku – sio
siram – sohan, sahira
sisa – lisi
sisa-sisa – lisina, lisi
sm bambu – oulu, telenu
sm bulu – wanata
sm ikan – hulipaser, lalosi
sm ikan – bubara,
sm kari – sumuru
sm kuah – colo-colo
sm makan ringan – tatoneta, tone
sm pakis – lei
sm penyakit telinga – toe
sm pohon – hulahulunu, salatenu
sm tumbuhan – pandusta
sm tumbuhan merabat – hua-hua
soa – uru
sopi – kalawater
sore – tarawau
suami – kawenu
suami saduara perempuan dari bapak – wate
sudah – mae, se
suka – suka
sukun – su’unu
sulung – pakamina
suntik – loro
supaya – supaya
surat – surate
suruh – siha
susah – susa
 
u
T – t
tabang – tala
tadi – niko
tahan – tahanu
tahu – tuenu
tahun – nalia
tajam – mouta
takut – paltau, ntau
tali – walita
tali bubu – wana
tali jangkar – hatateinu
tambah – liti
tanah – umenu
tanam – taha
tanaman – tananinu
tangan – lima
tangga – lianu
tangkap – pese
tanjung – titunu
tanya – pakunia
tarik – salu, lihi, tili
taroh – peu
tas – tase
tebal – hutilo
tebar – hiru
tebuh – utiho
reduh – rolanu, undina
tegel – tegel
teh – te
telan – rele
televisi – televisi
telingan – talina
telur – tilonu
teman – lalahane
tembak – tunu
tembaku – tabako
tembus – roro
tempat – wala
tempat pijak – sanisa
tempat sirih – ulite
tempat tidur – tapalanu
tengah – hatalae
tengah malam – ramalua
tenggorokan – gergantang
tentang – hilu
tenun – kasi
tepat – panuhu
terasi – blacang
teras – teras
terbakar – pikuta
terbang – rihu
terbenam – moro
tergelincir – hasala terong – tolonu
tersalah – hasala
tersayat – apa
tertawa – hoka
terus – nanala
tetapi – po, tapi, tetapi
tetes – titi
tiang – lile
tidak – tahi
tidak ada – tahi
tidur – makeu, ntilo
tiga – tilu
tikam – roro, taha, tupu
tikar – haelu
tikus – undaha
tilur- mantilonu
timah – tamulu
timbah – repanu
timbah air – lalimata
timbang – nika
timur – hili, li, timulu
tindih – lepe
tindis – lepe
tinggal – tue
tinggi – atata
tipis – muni
tokoh – toko
toko – toko
tolong – tolon, tolong
tombak – tupa
tombak ikan besar – tatelata
tombak ikan kecil – kalawae
tongkat – toanu
tonton – lia, nonton
topan, lihuta
topi – capeo
tua – ntua, mutonu
tuak – sageru, sopi
tuang – silo
Tuhan – Tuhan
tujuan – tujuan
tujuh – itu
tulang – lulina
tuli – haruke
tulis – tuliu
tumang – tuman
tumbuhan merambat – walita
tumbuhan merambat besar – waweta
tumit – tolenu
tunas – ukuna
tunduk – moro
tunggu – lali
tunjuk – tope
turun – hotu, solou, toti
turunan – turunan
tusuk – rahikilu
tutup – riku, sahu’u U – u
uang – pise, kepeng
udang laut – sasuati
udang tawar – untiho
udik – ulunu
uji – uji
ujung – matahuluna, titunu, uanu, ulunu, huhunu
ujur – sou
ulang – pakaheluke, paheluke
ular – nia
umpan – anae
umur – umuru
undang – kolou
untuk – ria
untung – untunu
usaha – usaha
usus – apona
utara – marmato W – w
wajan – ulalite
wajid – waji
Wakasihu – waesiho
waktu – pito, nala, waktu
walang – paparisa
wilayah – uli