Angkatan laut di Hindia Belanda: Perbedaan antara revisi

'''Angkatan laut di Hindia-Belanda''' khususnya merupakan tanggung jawab Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) sampai masa Daendels. Setelah [[Interregnum]] [[Inggris]] di awal [[abad ke-19]], AL tersebut tersusun dari berbagai organisasi marinir yang memiliki tugas rumit. Pertentangan kompetensi dan perbedaan pemahaman di antara [[Menteri Jajahan (Belanda)|Kementerian Jajahan]] dan [[Menteri Angkatan Laut|AL]] di [[Den Haag]] menyebabkan organisasi kerja yang efisien sulit tercapai<ref>Stapelkamp H. [[2010]] ''Oorlog in Atjeh'': het journaal van luitenant-ter-zee Henricus Nijgh, 1873-1874, hal. 13, [[Zutphen]]: Walburg Pers 978 90 5730 6945</ref>.

 

===Verenigde Oostindische Compagnie===<!--

De [[Spiegelretourschip|bewapende koopvaardijschepen]] en [[Jacht (scheepstype)|jacht]]en van de begin zeventiende eeuw opgerichte handelsmaatschappij VOC hadden vanaf het begin ook een militaire functie. De [[Retourschip|retourschepen]] waren vaak zwaarder bewapend dan het gemiddelde oorlogsschip uit die tijd. Goedbewapende en snelle jachten bleven na hun aankomst in de Indische wateren achter om daar een permanente oorlogsvloot te vormen. De [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] was in oorlog met Spanje, de vloten van de VOC hadden daarom de opdracht om waar het maar mogelijk was de vijand afbreuk te doen. Het was de bedoeling in het gebied van de [[Indische Oceaan]] gewapenderhand een handelsmonopolie te vestigen door de Spanjaarden en de Portugezen te verdrijven en andere naties niet toe te laten. Om dit te bereiken werden zelfs oorlogsschepen van de [[Staatse vloot]] aan de Compagnie afgestaan. In haar glorietijd na 1630 streefde de Compagnie bewust naar de heerschappij op zee in de gehele Indische Oceaan. In 1635 beschikte men in Indië over 76 grote schepen en jachten. Het gebeurde ook dat de VOC hulpvloten leverde aan de [[Admiraliteit]], zoals bij onder meer de [[Engels-Nederlandse oorlogen]].<ref>Milo, T.H. (1946), ''De invloed van de zeemacht op de geschiedenis der Vereenigde Oost-Indische Compagnie'' (inaugurele rede), Martinus Nijhoff, 's Gravenhage</ref>

De ''Koloniale Marine'' viel onder de verantwoordelijkheid van de [[gouverneur-generaal]] van Nederlands-Indië. Deze organisatie werd rond 1840 opgeheven, maar kwam na 1866 weer tot leven als ''Indische Militaire Marine''. In 1867 kon ze beschikken over 18 stoomvaartuigen van allerlei groote en type en nog vijf andere schepen. De schepen werden betaald door het [[Ministerie van Koloniën (Nederland)|Ministerie van Koloniën]] maar het personeel was in dienst van de ''Koninklijke Zeemacht'', na 1904 de [[Koninklijke Marine]]. Deze vloot was vooral bedoeld om diensten te verlenen bij het vestigen en handhaven van het koloniale gezag in de [[buitengewesten]] van het eilandenrijk. Ook transport- en [[flottielje]]diensten behoorden tot de taken.

-->

[[Berkas:COLLECTIE TROPENMUSEUM Het gouvernements S.S. Selaton op de rivier Barito Borneo TMnr 10010870.jpg|thumb|270px|[[Kapal uap]] ''Selaton'' milik Gouvernementsmarine.]]<!--

In 1821 was door het [[Gouvernement (Nederlands-Indië)|Indische gouvernement]] een civiele marine van bewapende [[kruisboot|kruisboten]] opgericht. Ze verzorgden gouvernementstransporten van goederen en personen en patrouilleerden ter preventie van zeeroof. De schepen konden gezeild en geroeid worden en hadden een geheel inlandse bemanning van 20 koppen. In 1868 bouwde men een standaardtype van 16 m lang, 4 m breed en een diepgang van 1,4 m. Deze civiele marine beschikte ook over met kanons bewapende [[schoener]]s onder een europese gezaghebber die zorgden voor onder meer waardetransporten naar de verschillende districten. Vaak voer er ook een detachement van enige militairen mee, terwijl ook de bemanning geoefend werd in het gebruik van vuurwapens. De inzet van al deze schepen viel onder de verantwoordelijkheid van de plaatselijke [[Resident (bestuurder)|resident]]en. In 1861 werden '''s Lands gewapende kruisboten en gouvernements schoeners'' onder gebracht in een nieuwe organisatie, de [[Gouvernementsmarine]]. Deze hield zich onder bevel van de gouverneur-generaal in toenemende mate ook bezighield met semi-militaire taken en politiediensten bij het bedwingen van de vele onlusten en opstanden in de archipel. Na 1850 stonden daartoe steeds vaker ook kleine [[Stoomboot|stoomschepen]] ter beschikking. Als een schip werd ingezet bij gewapende conflicten kwam er een marine-officier aan boord die het militaire commando voerde. De Gouvernementsmarine opereerde verder onafhankelijk van de Nederlandse en de Indische marine en werd rond de eeuwwisseling wel de ''Marine van [[Joannes Benedictus van Heutsz|Van Heutz]]'' genoemd. Vanaf 1905 maakte ze onderdeel uit van de ''Dienst van Scheepvaart'' en werd de behoefte aan militaire inzet van de schepen steeds minder. Het overige takenpakket toonde echter nog grote overeenkomst met de tijd van oprichting; vervoer van functionarissen, goederen en gelden voor het gouvernement, politietoezicht binnen de [[territoriale wateren]] en verder alle diensten die voor het besturen van de kolonie nodig waren. De Gouvernementsmarine bleef tot de overdracht van [[Nederlands-Nieuw-Guinea]] aan [[Indonesië]] in 1962 bestaan.<ref>Wijn J.J.A. (1998), ''Tot in de verste uithoeken....'' de cruciale rol van de Gouvernementsmarine bij het vestigen van de Pax Neerlandica in de Indische Archipel 1815-1962, De Bataafse Leeuw, Amsterdam ISBN 90 6707 434 9</ref>

Met uitzondering van het Nederlandse eskader waren de meeste schepen strategisch verspreid over 'stations' in de buitengewesten. Belangrijke taken waren het tegengaan van [[Zeeroverij|zeeroof]] en smokkel, de bescherming van het [[Amfioensociëteit|overheidsmonopolie van de opiumhandel]] en het uitvoeren en het ondersteunen van militaire acties bij onlusten en opstanden.

-->

Komandan angkatan laut di Hindia-Belanda antara lain:

{|

|}

 

{{reflist}}

* Backer Dirks FC. [[1985]]. ''De Gouvernements Marine in het voormalige Nederlands-Indië'' (Bag. I). [[Weesp]]: De Boer Maritiem.