Rumah Gadang: Perbedaan antara revisi

Konten dihapus Konten ditambahkan
k Membatalkan 2 suntingan oleh 182.3.135.135 (bicara) ke revisi terakhir oleh Saripah NuRA17 (TW)
Tag: Pembatalan
Muhamri (bicara | kontrib)
Tidak ada ringkasan suntingan
Tag: referensi jurnal akses terbuka dari penerbit pemangsa VisualEditor
Baris 44:
== Simbol ==
Gonjong (bagian atap yang melengkung dan lancip) Rumah Gadang menjadi simbol atau ikon bagi [[Orang Minang|masyarakat Minangkabau]] di samping ikon yang lain, seperti warna hitam-merah-kuning emas, [[rendang]], dan lainnya. Hampir seluruh kantor pemerintahan di Sumatra Barat memakai desain Rumah Gadang dengan atap gonjongnya, walaupun dibangun secara permanen dengan semen dan batu. Ikon gonjong juga dipakai di bagian depan [[rumah makan Padang]] yang ada di berbagai tempat di luar Sumatra Barat. Logo-logo lembaga atau perkumpulan masyarakat Minang juga banyak yang memakai ikon gonjong dengan segala variasinya.
 
== Ragam ==
[[Berkas:COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Model_van_een_familiewoning_TMnr_1-2.jpg|kiri|jmpl|Koto Piliang]]
[[Berkas:COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Model_van_een_familiewoning_TMnr_1-1.jpg|kiri|jmpl|Bodi Caniago]]
Secara umum, ada dua ragam rumah gadang menurut laras yang dianut suku atau nagari dimana rumah gadang didirikan, yaitu Koto Piliang dan Bodi Caniago.<ref name=":0">Bahauddin, A., Hardono, S., Abdullah, A., & Maliki, N. Z. (2013). [https://www.witpress.com/elibrary/dne/8/4/765 The Minangkabau House–A Vision Of Sustainable Culture And Architecture]. ''International Journal of Design & Nature and Ecodynamics'', ''8''(4), 311-324</ref>
 
Rumah gadang laras Koto Piliang memiliki anjung di sisi kiri dan/atau kanan rumah gadang, sehingga disebut Rumah ''Rumah Baanjuang''. Anjung merupakan bagian yang lebih tinggi pada bagian lain rumah. Hal ini dikarenakan kepemimpinan dalam laras Koto Piliang yang otokrasi (bertingkat-tingkat). Rumah gadang tipe ini banyak dibangun di luhak [[Kabupaten Tanah Datar|Tanah Datar]].<ref name=":0" />
 
Berbeda dengan laras Koto Piliang, rumah gadang Bodi Chaniago tidak memiliki anjung. Sehingga lantai pada rumah gadang ragam ini terlihat sama tinggi. Hal ini dikarenakan kepemimpinan laras Bodi Chaniago yang demokrasi. Rumah Gadang ragam ini banyak ditemukan di Luhak [[Kabupaten Agam|Agam]] dan Luhak [[Lima Puluh Kota, Lima Puluh, Batu Bara|Limapuluh Kota]]. Walau[un begitu, pembagian ruang di dalamnya secara umum sama kedua laras ini.<ref name=":0" />
 
Selain menurut anjung nan ada pada rumah gadang, ada banyak ragam lainnya dari rumah gadang. Perbedaan di antara ragam-ragam rumah gadang dapat dilihat dari bentuk, dinding, jumlah ruangan, tonggak, serambi, bahkan gonjongnya.
 
=== Rumah Gadang di darek ===
Rumah gadang di ''darek'' mempunyai perbedaan dengan rumah gadang yang ada di kawasan rantau, baik yang di pesisir timur maupun pesisir barat. Perbedaan mencolok yaitu bentuk atapnya yang bergonjong, sehingga rumah gadang yang ada di ''darek'' biasanya disebut dengan rumah gadang bergonjong. Pendirina rumah gadang bergonjong di ''darek'' ado aturan adatnya sendiri. Rumah bergonjong hanya boleh dibangun di darah yang sudah berstatus nagari.
 
==== Rumah Gadang Gajah Maharam ====
[[Berkas:Raiyani_Muharramah_rumah_gadang-9696.jpg|kiri|jmpl|Rumah Gadang Gajah Maharam]]
Rumah gadang ragam ko bantuaknyo cando gajah nan maharam, yaitu gadang, leba, jo tampak kokoh. Rumah gadang ko tadiri ateh banyak ruang. Rumah ko marupokan rumah suku, bukan rumah saparuik. Gajah maharam labiah bafungsi sabagai rumah adaik daripado rumah unian. Gajah maharam difungsikan sabagai tampek alek, baiak alek panikahan ataupun alek kamatian. Ragam rumah gadang ko banyak di [[Luak Tanah Data]].<ref name=":6">{{Cite book|last=Moussay, Gérard.|date=1995|url=http://worldcat.org/oclc/901816337|title=Dictionnaire minangkabau : indonésien - français|publisher=Harmattan|isbn=2738431267|oclc=901816337}}</ref> Pintu masuak rumah gadang biasonyo talatak di tangah, baiak di muko atau di lakang rumah.
 
==== Rumah Gadang Surambi Papek ====
Rumah gadang ragam ko disabuik juo sabagai ''rumah gadang bapamokok.'' Rumah gadang jinih ko banyak di [[Luak Agam]]. Rumah gadang ko mampunyoi sayok pado sisi kida jo suok atok.<ref name=":6" /> Pintu masuak pado rumah gadang ko talatak di balakang.
 
==== Rumah Gadang Rajo Babandiang ====
[[Berkas:Rumah_Kelahiran_Tan_Malaka.jpg|kiri|jmpl|Rumah Gadang Tan Malaka di [[Pandam Gadang, Gunuang Omeh, Lima Puluh Kota|Pandam Gadang]], [[Kabupaten Lima Puluh Kota|Lima Puluh Kota]] marupokan rumah gadang rajo babandiang.]]
Rumah Gadang Rajo Babandiang marupokan ragam rumah gadang balareh Bodi Caniago nan ado banyak di [[Luak Limo Puluah]] (Kabupaten [[Kabupaten Lima Puluh Kota|Lima Puluh Kota]] dan Kota [[Kota Payakumbuh|Payakumbuh]]).<ref name=":6" /> Dinamoi rajo babandiang dek ado ruang tambahan di bagian tapi nan badampiangan (babandiangan), tapi indak simetris sarato bapaserek ka balakang. Pamasangan saderet tiang tambahan nan disabuik "tiang babisiak" mambuek ruang tadi bapaserek ka balakang inggo dinamokan pulo sabagai ''rumah gadang bapaserek''.
 
Namo lain dari rumah gadang rajo babandiang adolah ''rumah gadang bagonjong limo''. Hal iko dek biasonyo ado limo gonjong di atoknyo. Sabananyo gonjong nan kalimo marupokan gonjong tambahan untuak ruang tambahan hasil tiang babisiak tadi. Pado umumnyo pintu masuak talatak di sampiang, antaro ruang bagonjong kaampek jo nan kalimo.
 
==== Rumah Gadang Batingkok atau Batingkek ====
[[Berkas:COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Woonhuis_met_rijstschuur_Agam_TMnr_10011159.jpg|kiri|jmpl|Rumah Gadang Batingkek nan panah ado di [[Kabupaten Agam|Agam]].]]
Rumah Gadang Batingkok atau Batingkek marupokan ragam lain dari rumah gadang nan dibuek batingkek (duo atau tigo). Rumah gadang jinih ko marupokan pangambangan dari rumah gadang gajah maharam, surambi papek, atau rajo babandiang. Ruang tambahan pado lantai kaduo atau katigo disabuik sabagi ''ruang paranginan''. Di antaro jinih rumah gadang ko nan tanamo, yaitu [[Istano Basa|Istano Basa Pagaruyuang]] ([[Batusangkar (kota)|Batusangkar]]), Rumah Gadang Sicamin ([[Biaro Gadang, Ampek Angkek, Agam|Biaro]], [[Kabupaten Agam|Agam]]), jo Rumah Gadang Sutan Nan Kedoh ([[Koto Nan IV, Payakumbuh Barat, Payakumbuh|Koto Nan Ampek]], [[Kota Payakumbuh|Payakumbuh]]).
 
==== Rumah Gadang Surambi Aceh ====
[[Berkas:Raiyani_Muharramah_rumah_gadang-9818.jpg|al=|jmpl|253x253px|Rumah Gadang Surambi Aceh Bagonjong Duo]]
Rumah Gadang Surambi Aceh marupokan ragam rumah gadang nan paliang banyak taseba di Kabupaten [[Kabupaten Solok|Solok]] jo [[Kabupaten Solok Salatan|Solok Selatan]]. Sasuai namonyo, ciri khas rumah gadang ko nampak dari adonyo surambi pado bagian muko rumah, sakaligus manjadi pintu masuak rumah. Hal iko tapangaruah jo arsitektur Aceh samaso wilayah kakuasoan Kasutanan Aceh alah mambantang inggo pasisia barat Sumatera Barat. Pado maso tu, tujuan adonyo surambi adolah subagai tampek manarimo tamu, khususnyo tamu nan urang kolonial.<ref name=":1">Abdullah, M., Antariksa, A., & Suryasari, N. (2015). [http://arsitektur.studentjournal.ub.ac.id/index.php/jma/article/view/100 Pola Ruang Dalam Bangunan Rumah Gadang Di Kawasan Alam Surambi Sungai Pagu–Sumatera Barat]. ''Jurnal Mahasiswa Jurusan Arsitektur'', ''3''(1).</ref>
 
Manuruik jumlah gonjong nan ado pado surambinyo, Rumah Gadang Surambi Aceh tabagi duo jinih yaitu:<ref name=":1" />
 
* Rumah Gadang Surambi Aceh Bagonjong Ciek
* Rumah Gadang Surambi Aceh Bagonjong Duo
 
Rumah Gadang Surambi Aceh kini masih banyak basobok di kawasan pagunuangan di Sumatera Barat, khususnyo di Solok jo Solok Selatan. Salain itu, di Kawasan Saribu Rumah Gadang, Nagari [[Sungai Pagu, Solok Salatan|Sungai Pagu]], Solok Selatan, ragam ko masih banyak dipakai. Pado bangunan modern, rumah gadang ko lah diadopsi pado Hotel Bumiminang, hal itu nampak pado bagian pintu utamonyo nan saakan-akan mambantuak Surambi Bagonjong Duo.
 
=== Rumah Gadang di Rantau ===
Rumah gadang di rantau, pasisia barat ataupun timur, dibangun babeda jo rumah gadang di darek dek ado adaik maatuanyo. Ciri bangunannyo babantuak rumah pangguang gadang jo janjang talatak di tangah tumah sarato atok nan indak bagonjong. Atok nan bangun kadang dibuek agak malangkuang sarupo Rumah Lontiok, atau bahkan indak malangkuang samo sakali sarupo Rumah Tungkuih Nasi. Dek karano indak ado gonjongnyo ko lah, masyarakaik acok salah manganggapnyo bukan rumah gadang.<ref>Hasan, H., & Hasan, H. (2004). ''Ragam rumah adat Minangkabau: falsafah, pembangunan, dan kegunaan''. Yayasan Citra Pendidikan Indonesia.</ref>
 
Rumah di daerah rantau biasonyo tapangaruah arsitektur lua sarupo [[Urang Aceh|Aceh]], [[Malayu]],<ref name=":3">{{Cite journal|last=Yunus|first=Shahrul Kamil|last2=Shahminan|first2=Raja Nafida Raja|last3=Surat|first3=Mastor|date=2014|title=IDENTITI RUMAH TRADISIONAL NEGERI SEMBILAN MELALUI EVOLUSI REKA BENTUK|url=http://spaj.ukm.my/jsb/index.php/jdb/article/view/145|journal=Journal of Design + Built|volume=7|issn=1985-6881}}</ref> [[Urang Nieh|Nieh]], bahkan [[Hindia-Balando|Ulando]].<ref name=":4">Susilo, W. H. (2014). [https://e-journal.unair.ac.id/MKP/article/view/2267 Budaya masyarakat dalam membangun rumah vernakular di Pesisir Pantai.] ''Masyarakat, Kebudayaan dan Politik'', ''27''(1), 55-64.</ref> Walaupun baitu, pambangunan bangunan rumah gadang ko masih tatap bakaitan jo aturan adaik Minangkabau nan [[Matrilineal Minangkabau|matrilineal]].
 
==== Kajang Padati ====
[[Berkas:Sebuah_rumah_kajang_padati_di_Padang.jpg|al=|jmpl|234x234px|Rumah Gadang Kajang Padati di Padang]]
{{Utamo|Rumah Gadang Kajang Padati}} Rumah Gadang Kajang Padati marupokan ragam rumah gadang nan ado di kawasan rantau pasisia barat, khususnyo di Kota [[Kota Padang|Padang]], [[Sumatera Barat]].<ref name=":2">Aryanti, D. (2009). [http://www.academia.edu/download/45563195/TIPOLOGI_RUMAH_TRADISIONAL_PADANG.docx Tipologi Rumah Tradisional Padang (Studi Kasus: Kecamatan Kuranji/Nagari Pauh IX)]. ''Jurnal Universitas Bung Hatta, Padang''.</ref> Dinamokan ''kajang padati'' dek karano bantuaknyo sarupo jo panutuik padati (kajang padati). Rumah gadang ragam ko sangaik babeda jo nan ado di [[darek]]. Pabedaan nan paliang jaleh tampak pado atoknyo nan bukan bagonjong, tapi agak malangkuang saketek di atehnyo. Hal ko dek karano Padang marupokan kawasan rantau. Bantuak rumah gadang ko dipangaruahi dek arsitektur kolonial nan panah manguasoi Padang dahulu, sarupo [[Urang Aceh|Aceh]]. Pangaruah Aceh di antaronyo buliah nampak pado bantuak janjang sarato ukiran-ukiran nan ado.<ref name=":2" /><ref name=":5">Setijanti, P., Silas, J., & Firmaningtyas, S. (2012). [https://publikasiilmiah.ums.ac.id/xmlui/handle/11617/3941 Eksistensi Rumah Tradisional Padang dalam Menghadapi Perubahan Iklim dan Tantangan Jaman.] Simposium Nasional RAPI XI FT UMS. ISSN : 1412-9612</ref>
 
Rumah gadang ko biasonyo tabuek dari kayu laban, banio, kalek, jo rasak. Dalam pambangunannyo, rumah ko dibangun jo orientasi maadok ka batang aia. Kini rumah gadang Kajang Padati lah mulai jarang dibangun. Namun, masih banyak di sakitar [[Kuranji, Padang|Kuranji]] jo [[Pauh, Padang|Pauah]].<ref name=":2" /> Subagai upayo palastariannyo, Rumah Gadang Kajang Padati pun lah mulai diadaptasi dalam bangunan-bangunan miliak pamarintah Kota Padang, salah satunyo pado Balaikota Padang.
 
==== Tungkuih Nasi ====
Rumah Gadang Tungkuih Nasi marupokan salah satu ragam rumah gadang nan biaso tasuo di kawasan rantau pasisia barat Sumatera,<ref name=":4" /> sarupo di Pariaman, Padang, jo Pasisia Selatan. Sarupo jo Rumah Gadang Kajang Padati, Rumah Gadang Tungkuih Nasi indak mamakai gonjong pado atoknyo. Sasuai namonyo, bantuak atoknyo saakan-akan manyarupoi tungkuih atau pambungkuih nasi.<ref name=":5" /> Salah satu bangunan nan tanamo yaitu Rumah Gadang Mande Rubiah di [[Lunang Silaut, Pesisir Selatan|Lunang Silaut]], [[Kabupaten Pesisir Selatan|Pesisir Selatan]].
 
==== Rumah Godang Kuantan Singingi ====
{{Utamo|Rumah Godang Kuantan Singingi}} Rumah Gadang dalam dialek Kuantan Singingi disabuik Rumah Godang. [[Kabupaten Kuantan Singingi|Kuantan Singingi]], [[Riau]], nan tamasuak wilayah rantau Minangkabau mampunyai bantuak rumah godangnyo surang. Rumah Godang Kuantan Singingi ko mampunyoi bantuak nan ampiang sarupo jo [[Rumah Lontiok]] nan ado di [[Kabupaten Kampar|Kampar]], [[Riau]],<ref>Gushendri, G., Hidayat, W., & Rijal, M. (2015). [https://jom.unri.ac.id/index.php/JOMFTEKNIK/article/view/6410 Transformasi Bentuk Arsitektur Rumah Godang Pada Perancangan Museum Jalur Kuantan Singingi.] ''Jurnal Online Mahasiswa (JOM) Bidang Teknik dan Sains'', ''2''(1), 1-15.</ref> di mano babantuak rumah pangguang nan baratok malangkuang lantiak (lontiok).<ref>Paradita, D. S. (2016). ''[http://digilib.isi.ac.id/1254/ Makna Ruang Rumah Godang Di Kenegerian Sentajo, Kuantan Singingi, Riau]'' (Doctoral dissertation, Institut Seni Indonesia Yogyakarta).</ref> Namun, bantuak atok nan batingkek mambueknyo babeda jo ragam rumah gadang lainnyo. Salah satu Rumah Godang Kuantan Singingi nan tanamo iyolah [[Rumah Gadang Datuk Bisai|Rumah Godang Datuak Bisai]] di Kecamatan [[Kuantan Tengah, Kuantan Singingi|Kuantan Tangah]], Kabupaten [[Kabupaten Kuantan Singingi|Kuantan Singingi]], [[Riau]].<ref>BPCB Sumbar. (2017, 19 Desember). ''Rumah Gadang Datuk Bisai''. Diperoleh 12 Februari 2019, dari https://kebudayaan.kemdikbud.go.id/bpcbsumbar/rumah-gadang-datuk-bisai/</ref>
[[Berkas:TMII_Riau_Pavilion_Malay_House_04.jpg|jmpl|234x234px|Rumah Lontiok nan ado di Anjungan Riau, TMII, Jakarta.]]
 
==== Rumah Lontiok ====
[[Rumah Lontiok]] marupokan evolusi dari rumah gadang di Kabupaten [[Kabupaten Kampar|Kampar]], [[Riau]].<ref name=":3" /> Ciri khasnyo nampak dari bantuak atoknyo nan malangkuang lantiak, dek itu rumah ko dinamoan Rumah Lontiok (lantiak). Bantuak atoknyo babeda jo rumah gadang di wilayah darek nan mamakai gonjong nan malangkuang tajam.<ref>{{Cite journal|last=Hardianti|first=Siti|date=2017|title=Fungsi Dan Makna Ornamen Rumah Lontiok di Bangkinang Kabupaten Kampar : Kajian Semiotik|url=http://repository.usu.ac.id/handle/123456789/68226|language=id}}</ref>
 
==== Rumah Tradisional Nagari Sambilan ====
[[Berkas:Istana_Ampang_Tinggi.jpg|jmpl|233x233px|Istano Ampang Tinggi, Seremban, Nagari Sambilan, Malaysia]]
[[Rumah Tradisional Nagari Sambilan]] marupokan bantuak evolusi dari rumah gadang di [[Negeri Sembilan|Nagari Sambilan]], [[Malaysia]]. Rumah ko dibangun dek urang Minangkabau nan marantau ka Nagari Sambilan lalu barasimilasi jo Urang Asali [[Semenanjung Malaya|Semenanjung Malaysia]].<ref name="wacanaseni.usm.my" /> Dek karano itu, rumah ko ado tapangaruah unsua arsitektur satampek. Salah satu kakhasan dari rumah ko iolah pado atoknyo nan malangkuang lantiak jo panjang sainggo rumah ko disabuik juo jo ''Rumah Bumbung Panjang Negeri Sembilan'' (Rumah Baratok Panjang Nagari Sambilan).<ref name="wacanaseni.usm.my" />
 
Rumah ko masih banyak ditamukan di Nagari Sambilan, Malaysia. Di antaro Rumah Nagari Sambilan nan tanamo yaitu, Istano Ampang Tinggi jo Istano Sori Monanti di Seremban, Nagari Sambilan.
 
== Galeri ==