Cangkriman (Carakan: ꦕꦁꦏꦿꦶꦩ꧀ꦩꦤ꧀ ) merupakan kalimat teka-teki bahasa Jawa yang maksudnya harus dibatang atau ditebak. Cangkriman disebut juga badhéan atau bedhékan.[1]

Macam cagkriman

Cangkriman dapat dibedakan menurut wujudnya, di antaranya adalah sebagai berikut:[1][2]

Cangkriman yang berupa tembung wancahan

  1. Pak bo létus. Tepak kebo (ana) léléné satus.
  2. Pakbomba, paklawa, pakpiyut. Tepak kebo amba, tepak ula dawa, tepak sapi ciyut.
  3. Wiwawité, lesbadhongé. Uwi dawa wité, tales amba godhongé.
  4. Pipiru, ndhangdhangmoh, thongthongjur. Sapiné (padha) kuru-kuru, kandhangé (wis) amoh, tléthongé ajur.
  5. Burnas kopen. Bubur panas kokopen.

Cangkriman yang berupa pepindhan

  1. Sega sakepel dirubung tinggi. Salak.
  2. Pitik walik saba kebon. Nanas.
  3. Embokné wuda, anaké disarungi. Pring lan bung.
  4. Maling papat oyak-oyakan. Undar (piranti kanggo ngikal benang, kalebu praboting tenun).
  5. Gajah nguntal sangkrah. Luweng, keren.
  6. Embokné dielus-elus, anaké diidak-idak. Andha.
  7. Sing endhèk didhudhuki, sing dhuwur diurugi. Timbangan, traju, dhacinan.

Cangkriman yang mengandung surasa bléndéran

  1. Wong wudunen iku sugih pari.
    • Kata "pari" artinya: singkatan kata dari paringisan (meringis merasakan sakit).
    • Pancèn wong wudunên iku kêrêp pringisan ngrasakake larane, yaiku manawa wudune nuju kêsenggol ing apa-apa.

Cangkriman lainnya

Kesusastraan

Cangkriman telah berkembang lama di tengah masyarakat Jawa. Dalam kesusastraan Jawa, cangkriman banyak muncul dalam karya-karya sastra berbentuk tembang. Contohnya yaitu dalam kisah Sri Maharaja Bérawa (Sri Maharaja Bhirawa) dari Medhang Kamulan. Dikisahkan cangkriman ini disampaikan oleh Sri Maharaja Bhirawa kepada Brahmana Kèstu (Bathara Wisnu).[3] Berikut ini adalah isi cangkriman tersebut yang tertuang dalam tembang kawi bermetrum Prawiralatita:[3]

tuwuh doning mudra tirta = anggèning tumuwuh telenging toya / seta tekèng purwandaya = pethak ingkang wit / mapatra pita laksmita = godhong jenar sumunar / sirang puspa maha rakta = ingkang sekar langkung abrit //

mabapté kang pala kresna = anedheng ingkang woh cemeng / mèsi nandhang mancawarna = isi sesotya amancawarni / masa drasa mata wiswa = raos nem prakawis dados wisa, dados jampi / taman kena risahakna = boten kénging kapisahaken //

Referensi

  1. ^ a b Padmosoekotjo, S. (1958). Ngéngréngan Kasusastran Djawa. Jogjakarta: Hien Hoo Sing. 
  2. ^ Daryanto (1999). Kawruh Basa Jawa Pepak. Surabaya: Apollo. 
  3. ^ a b Padmasusastra (1925). Serat Warnasari.