Cangkriman
Cangkriman (Carakan: ꦕꦁꦏꦿꦶꦩ꧀ꦩꦤ꧀ ) merupakan kalimat teka-teki bahasa Jawa yang maksudnya harus dibatang atau ditebak. Cangkriman disebut juga badhéan atau bedhékan.[1]
Macam cagkriman
Cangkriman dapat dibedakan menurut wujudnya, di antaranya adalah sebagai berikut:[1][2]
Cangkriman yang berupa tembung wancahan
- Pak bo létus. Tepak kebo (ana) léléné satus.
- Pakbomba, paklawa, pakpiyut. Tepak kebo amba, tepak ula dawa, tepak sapi ciyut.
- Wiwawité, lesbadhongé. Uwi dawa wité, tales amba godhongé.
- Pipiru, ndhangdhangmoh, thongthongjur. Sapiné (padha) kuru-kuru, kandhangé (wis) amoh, tléthongé ajur.
- Burnas kopen. Bubur panas kokopen.
Cangkriman yang berupa pepindhan
- Sega sakepel dirubung tinggi. Salak.
- Pitik walik saba kebon. Nanas.
- Embokné wuda, anaké disarungi. Pring lan bung.
- Maling papat oyak-oyakan. Undar (piranti kanggo ngikal benang, kalebu praboting tenun).
- Gajah nguntal sangkrah. Luweng, keren.
- Embokné dielus-elus, anaké diidak-idak. Andha.
- Sing endhèk didhudhuki, sing dhuwur diurugi. Timbangan, traju, dhacinan.
Cangkriman yang mengandung surasa bléndéran
- Wong wudunen iku sugih pari.
- Kata "pari" artinya: singkatan kata dari paringisan (meringis merasakan sakit).
- Pancèn wong wudunên iku kêrêp pringisan ngrasakake larane, yaiku manawa wudune nuju kêsenggol ing apa-apa.
Cangkriman lainnya
Kesusastraan
Cangkriman telah berkembang lama di tengah masyarakat Jawa. Dalam kesusastraan Jawa, cangkriman banyak muncul dalam karya-karya sastra berbentuk tembang. Contohnya yaitu dalam kisah Sri Maharaja Bérawa (Sri Maharaja Bhirawa) dari Medhang Kamulan. Dikisahkan cangkriman ini disampaikan oleh Sri Maharaja Bhirawa kepada Brahmana Kèstu (Bathara Wisnu).[3] Berikut ini adalah isi cangkriman tersebut yang tertuang dalam tembang kawi bermetrum Prawiralatita:[3]
tuwuh doning mudra tirta = anggèning tumuwuh telenging toya / seta tekèng purwandaya = pethak ingkang wit / mapatra pita laksmita = godhong jenar sumunar / sirang puspa maha rakta = ingkang sekar langkung abrit //
mabapté kang pala kresna = anedheng ingkang woh cemeng / mèsi nandhang mancawarna = isi sesotya amancawarni / masa drasa mata wiswa = raos nem prakawis dados wisa, dados jampi / taman kena risahakna = boten kénging kapisahaken //