Prasasti Sangguran merupakan prasasti berangka tahun 928 Masehi yang ditemukan di daerah Malang dan menyebut nama penguasa daerah itu, Sri Maharaja Rakai Pangkaja Dyah Wawa Sri Wijayalokanamottungga (Dyah Wawa). Prasasti berbentuk tablet ini disebut juga Prasasti Minto karena dihadiahkan oleh Raffles kepada Lord Minto, keduanya pernah memimpin Hindia Belanda ketika Britania Raya menguasai Belanda pada dasawarsa kedua abad ke-19. Raffles sendiri memperolehnya sebagai hadiah dari Kolonel Colin Mackenzie, yang mengambilnya setelah melihat batu bertulis ini.

Prasasti Sangguran
Landaian di sebelah selatan bukit Minto, daerah di mana terletak tanah milik keluarga Minto di Skotlandia

Prasasti bertinggi 2 meter dengan bobot 3,8 ton ini dianggap penting karena menyebut raja Medang, yang berpusat di Jawa Tengah, sebagai penguasa daerah Malang, di Jawa Timur, meskipun angka tahunnya tidak bersepakat dengan prasasti lainnya. Isinya dianggap dapat membantu memecahkan misteri pindahnya pusat kekuasaan dari Jawa Tengah ke wilayah timur Pulau Jawa.

Setelah berpuluh-puluh tahun berada di tangan pewaris keluarga Lord Minto di Roxburghshire, Skotlandia, benda bersejarah ini akan dikembalikan ke Indonesia dan disimpan di Museum Nasional. Proses negosiasi pemindahan ini telah dilakukan Pemerintah Indonesia sejak 2004 dan kemudian dibantu oleh Hashim Djojohadikusumo, seorang pengusaha nasional.[1]

Alihaksara dan alihbahasa

Teks yang tertulis menggunakan aksara Kawi dengan bahasa Jawa Kuno, meskipun pada baris awal menggunakan bahasa Sanskerta. Pengalihaksaraan dilakukan oleh Brandes, dan diterbitkan tahun 1913 dalam Oud-Javaansche Oorkunden XXXI, 1913: 42-49[2]. Pengalihbahasaan dilakukan oleh beberapa sarjana sesudahnya. Yang ditampilkan di sini adalah versi alihbahasa dari Hassan Djafar tahun 1985[3].

Sisi Depan atau recto (38 baris)
Baris Alihaksara Alihbahasa
1 ………………………… śiwamastu sarwwa jagatah parahitaniratah bhawāntu bhuta …… āh. [Catatan: bahasa Sanskerta] o. Semoga tidak ada rintangan! Semoga sejahtera di seluruh jagat, (dan) semoga semuanya berbuat kebajikan!
2 ………………………….doṣa praghātanācāl sarwwatra sukhī bhawatu lokaḥ [Catatan: bahasa Sanskerta] ... Semoga leburlah segala dosa, (dan) semoga berbahagialah di seluruh tempat di bumi ini!
3 Swasti śaka-warṣatīta 846 śrawana-māsa ṭithi catur-daśi śukla-pakṣa, wu, ka, śa, wāra, hastā-nakṣatra, wiṣṇu dewatā, sobhagya. Selamat! Tahun Saka telah berlalu, 850, pada bulan Syrawana, tanggal 14 paruh-terang, hari Wurukung-Kaliwon-Sabtu, ketika naksatra: hasta, dewata: Wisnu, yoga: Sobhagya
4 yoga, irika diwasa ni ājñā śrī rnahārāja rakai (pha)ngkaja dyah wawa śrī wijayaloka nāmostungga tinaḍah rakryān, mapatiḥ i hino Ketika itulah saatnya perintah Sri Maharaja Rakai Pangkaja Dyah Wawa Sri Wijayalokanamottungga diterima oleh Rakryan Mapatih i Hino {Pu Si
5 ……. śrī īśāwikrama, umingsor i samgat momahumah kālih maḍaṇḍěr pu padma, anggěhan pu kuṇḍala kumonakan ikanang ndok} Sri Isanawikrama, diturunkan kepada kedua Samgat Momahumah (yang terdiri dari) Samgat Madander: Pu Padma, Samgat Anggehan: Pu Kundala. Memerintahkan
6 ……. i sangguran ….. waharu, kabaih …. han tapak mas su halīmān susukan denīkanang punta i manañjung mangaran ḍang āryya agar desa Sangguran (yang termasuk dalam) watak Waharu, melaksanakan pungutan penghasilan sebesar 6 suwarna emas, sebagai pemasukan untuk Punta di Mananjung yang bernama Dang Acaryya...
7 ……. kya, mamang ……… yanggu i, sepal ḍapu jambang, kisik (kě?) ḍapu bhairawa, wasya, luking, bhaṇḍa, tamblang, ha ang, wigěr, ḍapu sat ... dari Sepet Dapu Jambang, dari Kisik Dapu Bahairawa, Wasya, Luking, Bhanda, (dari) Tamblang,..., (dari) Wiger Dapu Sat...
8 ………. sari s, a ( ) i bhaṭāra i sang hyang prāsāda kabhaktyan ing sīma kajurugusalyan i manañjung paknānya sīmangun pa ... untuk Bhatara (yang bersemayam) di bangunan suci peribadatan di daerah perdikan para pandai di Mananjung, untuk digunakan...
9 ……. umangakṣa ……. ing samadanā i sang hyang dharma ngkānani śiwa catur-niwedya i bhatara pratidina mangkana iṣṭa prayojana śrī rnahā ... memelihara ... dan membiayai berbagai keperluan bangunan suci pendharmaan tempat Siwa bersemayam, dan empat macam pemujaan untuk Bhatara setiap hari. Demikianlah nazar Sri Maha-
10 rāja muang rakryān mapatiḥ rikanang wanna i sangguran inarpaṇnākan i bhaṭāra i sang hyang prāsāda kabhaktyan ing sīma kajurugusalyan ing manañjung raja dan Rakryan Mapatih pada waktu itu terhadap perdikan di Sangguran yang dipersembahkan untuk Bhatara yang bersemayam di bangunan suci kebaktian di daerah perdikan para pandai di Mananjung.
11 mā i waharu parṇnahanya swatantra tan katamāna dening patiḥ wahuta muang saprakāra ning mangilala drawya baji ing dangū, miśra paramiśra wuluwulu (Daerah perdikan) di Waharu (tersebut) kedudukannya menjadi daerah swatantra, yang tidak boleh dimasuki oleh patih, wahuta, dan semua abdi dalem raja sejak dahulu, misra para misra, wuluwulu,
12 prakāra, pangurang kring, paḍam, manimpiki, paranakan, limus galuh, pangaruhan, taji, watu tajam, sukun, halu warak, rakadut prakara, pangurang, kring, padam, manimpiki, paranakan, limus galuh, pangaruhan, taji, watu tajam, halu warak, rakadut,
13 pinilai katanggaran, tapahaji, airhaji, malandang, lěwa, lěblab, kalangkang, kutak, tangkil, trěpan, salwit, tuha dagang, juru gusali, pinilai, katanggaran, tapa haji, air haji, malandang, lewa leblah, kelangkang, kutak, tangkil, trepan, salwit, tuha dagang, juru gusali,
14 tuhānamwi, tuhan uñjaman, tuhān judi, juru jalir, pamaṇikan, miśra hino, wli hapu, wli wadung, wli tambang, wli pañjut, wli harěng, pawisar, palamak, tuhannamwi, tuhan unjaman, tuhan judi, juru jalir, pamanikan, misra hino, wli hapu, wli hadung, wli tambang, wli panjut, wli hareng, pawisar, palamak,
15 pakalangkang, urutan damputan, tpung kawung, sungsung pangurang, pasuk alas, payungan, sipat wilut pānginangin, pamāwaśya, pulung pa pakalangkang, urutan, dampulan, tpung kawung, sungsung, pangurang, pasuk alas, payungan, sipat wilut panginangin, pamawasya, pulung pa
16 di, skar tahun, pan’rāngan, panusuh, hopan, sambal sumbul, hulun haji pamrěsi watak i jro ityaiwamādi tan tamā irikanang wa di, skar tahun, panrangan, panusuh, hopan, sambal sumbul, hulun haji, pamresi, watak i jro, semuanya itu tidak diperkenankan memasuki desa
17 nua śima i sangguran kewala bhaṭāra i sang hyang prāsāda kabhaktyan ing sīma kajurugusalyan i manañjung. atah pramāṇa i sadrěwya hajinya kabaih perdikan di Sangguran. Hanyalah Bhatara yang bersemayam di bangunan suci peribadatan di daerah perdikan Mananjung. Demikianlah batasan bagi para abdi dalem raja semua
18 samangkana ikanang sukha duhkha kadyānggāning mayang tan pawwah, walū rumambat ing natar, wipati wangkai kābunān, rāh kasawur ing da Demikian pula yang berkenaan dengan denda segala tindah pidana (sukha duhkha) seperti bunga pinang yang tidak menjadi buah, waluh yang menjalar di halaman, kematian (yang menyebabkan) mayat terkena embun (wipati wangkai kabunan), darah tersebar di ja-
19 lan, wak capalā, duhilatan, hidu kasirat, hasta capalā mamijilakan turuh ning kikir, mamuk mamumpang, lūdan, tūta lan, berkata sembarangan, menjilat air ludah, hidu kasirat, ringan tangan, mengeluarkan ujung kikir, mengamuk, denda tambahan (ludan tutan),
20 n, ḍaṇḍa kuḍaṇḍa, bhaṇdihaladi, bhaṭāra i sang hyang prāsāda kabhaktyan atah parānani drawya hajinya, kunang ikanang miśra, mañambul denda bagi hukuman yang tidak adil (danda-kudanda), bhandihaladi. Bhatara yang bersemayam di bangunan suci peribadatan itulah yang berhak atas perbendaharaan raja tersebut. Selanjutnya juga misra, manambul,
21 mañangwring manglaka, manguwar, matarub, mangapus, manula wungkudu, manggula, mangdyun, manghapu, mamubut, malurung, magawai manangwring, mencelup kain dengan warna merah, membuat bumbu (boreh), membuat tarub (tenda) membuat tali, mencelup dengan mengkudu, membuat gula, membuat gerabah, membuat kapur sirih, membubut, membuat minyak jarak, membuat
22 runggi, payung wlu mo ( )yi, a( )jang, magawai kisī manganamanam, manawang, mana(ng)kěb, mamisaṇḍung manuk, makalakalā keranjang, payung wlu, mengerjakan upih (wadah tahan air dari kelopak daun sejenis palem), mencelup, membuat kisi, menangkap ikan dengan tawang, menangkap ikan dengan tangkeb, menjerat burung, (dan) menjerat (binatang)"
23 u ( ) u tri ( ) n drawya hajinya, saduman umarā i bhaṭāra, sadūman umarā i sang makmitan sīma, sadūman maparaha i sang mangilala drawya haji Semua pungutan itu dibagi tiga, sebagian diserahkan untuk Bhatara, sebagian untuk penjaga sima, (dan) sebagian (lagi) untuk para petugas
24 kapwa ikanang masambyawahāra ….  ngkana ( ) i ( ) hingan kwehanya anung tan knā de sang mangilala drawya haji, tlung tuhān ing sasambyawahāra ing sasi Adapun untuk para pedagang, ada batas jumlah yang tidak dikenai pungutan, (yaitu) tiga tuhaan untuk tiap usaha perdagangan dalam satu sima
25 …. yan pangulang kbo 40 , wdus 80 aṇdah sawantayan, mangulangan tlung pasang, mangarah tlung lumpang, paṇḍai sobuban, (wuw?), padahi tlung tang Bagi pedagang kerbau 40 (ekor), (pedagang) kambing 80 (ekor), (pedagang) telur satu bakul, mangulangan tiga pasang, pembuat perhiasan (dari logam) tiga pelandas, perbengkelan logam satu ububan, pembuat gendang tiga
26 kěban …… titih saka( ) ti, ṇda hawi satuhān, mawadar palang pawadaran, parahu 1 ma ( ) uhara ( ) tanpatuṇḍāna, yāpwan pinikul dagangnya ka perangkat...,...bambu setiap tuhan, pembuat kain cadar empat pacadaran, 1 perahu (dengan) 3 sunghar tanpa perahu tunda. Apabila dagangannya itu dipikul,
27 ddhyangganing ma …… manguñjal, mangawari, kapas, wungkudu, wsi, tambaga, gangsa,wiṣā, pangat parmija, wayang, l’nga, bras, galu seperti.. yang diangkut, bumbu-bumbuan, kapas, mengkudu, besi, tembaga, kuningan, bisa, pangat pamaja, wayang, minyak, beras, batu
28 han, kasumba, saprakāra ning ……t siněmbal kalima wantal ing satuhān pikulpikulananya ing sasimang ( ) kanang samangkana tan kuāna de sang mangilala permata, kasumba (dan) segala jenis barang dagangan yang dipikul untuk wantal yang kelima pada setiap tuhaan dalam sima tidak dikenai (pungutan) oleh sang mangilala
29 drawya haji, ……..nya sa ( ) śanya, ndan mak’mitana tulis- mangkai lwīranya, yāpwan lbih sangka rikanang sapanghing iriyang, kuāna śūta lbihnya de sang mangilala drawya haji. Walaupun demikian, (mereka) harus menjaga prasasti ini. Apabila ada kelebihan daripada yang telah ditetapkan, (maka) kelebihannya itu dapat diambil oleh sang mangilala
30 ………………….. irikanang kāla mangasěakan ing kanang punta i manañjung pasak pasak i śrī mahārāja pirak kā 1 wḍihan ta (drawya haji). Pada saat ini Punta Mananjung memberikan hadiah persembahan kepada Sri Maharaja 1 kati perak (dan) kain wdihan ta-
31 pis yu i rakryān mapatïh i hino śrī īśāna-wikrama inangsěan pasak pasak pi rak kā 1 wḍihan tapis yu 1 rakai sirikan pu manira pis 1 pasang. Rakryan Mapatih i Hino Sri Isanawikrama menerima hadiah 1 kati perak dan kain wdihan tapis 1 pasang. Rakai Sirikan Pu Amarendra
32 ……lyang sam’gal momahumah kālih maḍaṇděr, anggěhan inangsěan pasakpasak pirak kā 5 wdihan yu 1 sowang sowang (menerima) ... Kedua samgat momahomah (yaitu) madander dan anggehan, diberi hadiah masing-masing 5 kati (dan) 1 wdihan 1 pasang
33 tiruan pu …. la …. pu hawang wiwañcaṇa, palu watu pu paṇḍamuan, halaran pu guṇottama, pangkur pu manguwil wadikati Tiruan (yaitu) Dapunta Taritip, amrati Hawang (yaitu) Wicaksana, puluwatu (yaitu) Pandamuan, halaran Pu Gunottama, manghuri Pu Manguwil, wadihati
34 pu dara, hujung …. inangsěan pasakpasak pirak dhā l ma 5 wḍihan yu 1 sowang, waharu rikang kālang pu wariga inaugsě Pu Dinakara, ... masing-masing diberi hadiah 1 dharana (dan) 5 masa perak (dan) kain 1 pasang. Waharu (dari) Kalang (yaitu) Pu Wariga diberi
35 ān pasakpasak pirak wdihan yu i sam’gat anakbi dhā 7 mā 8 kain wlah 1 sang tuhān i waharu winaih pasakpasak hadiah... perak (dan) kain 1 pasang, samgat Anakbi (diberi hadiah) 7 dharapa 8 masa (perak) (dan) kain 1 helai, sang tuhan dari Waharu diberi hadiah
36 pirak dhā 8 …. tuhān i wadihati pu miramirah halapa sang saddhya …. tuhān i makudur perak 8 dharana, ... tuhan dari Wadihati (yaitu) Pu Miramirah... Sang Saddhya ..., tuhan dari Makudur..
37 ………………. i wadihati sang rawangu, manangga sang howangśa, pangurang i makudur sang rañjěl, manungkul ...(pangurang) dari wadihati (yaitu) Sang Rawungu, manunggu (dari) Sang Howangsa, pangurang dari makudur Sang Ranjel, manunggu (dari) Akulumpang
38 ……. pirak pasakpasak wḍihan ranya ...perak, hadiah kain wdihan...
Sisi Belakang (45 baris)
Baris Alihaksara Alihbahasa
1
2
3 mpung, winaih pasakpasak mā 1 w’ḍihan yu 1 sowang sowang, sang tuhān i pakaraṇān makabaihan juru kanayakān
4 i hino samgat guṇungan pu tun tun, juru pañca, rarai, sang raguyu, juru kalula pu wali, kaṇḍamuhi sang gaṣṭa, parujar i si
5 ran hujung galuh i wka wiridih, i kanuruhan sa ( ) kal, i sḍa sang wipala, i wawang sang lang, i madaṇḍěr sang cakrāryyānggěhan sang lu
6 han i tiruan sumuḍan ḍapunta sanggama, i hujung sang pawadukan winaih pasakpasak pirak dhā 4 ma 8 kinabaihanya, sang citrā la
7 i hino pasakpasak dhā 2 mā 8 kinahaihanya patih kālih wasah sang kulumpang, kuci sang rakawil pasakpasak dhā 1 ma 4 sowang so
8 wang, parujarnya pingsor hyang paskaran pasakpasak pirak sowang-sowang lumaku manusuk i wadihati sang kamala, lumaku manusuk i makudur sang tama
9 i su han sang ngastuti sang balā (bapra?), i tapahaji sang pacintān winaiḥ pasakpasak dhā 1 wḍihan yu 1 sowangsowang, patih i kanuruhan ta
10 patih i hujung sang kahyunan, patih waharu sang nila, patih i tugaran sang mala, patih. samgat i waharu sang gambo, patih pangkur sang mangga sa(ng) rangga winaih pasakpasak dhā 1 wdi
11 han yu 1 sowang-sowang, patih lama ran sang prasama, pasakpasak pirak mā 8 wḍihan hlai 1 parujar patih si manohara pasakpasak dhā 1 wḍihan yu 1 parujar patih i ka
12 nuruhan si ja…. si rambět, parujar patih i waharu si wal si lañjak si caca, pasakpasak pirak mā 8 wḍihan hlai 1 sowang-sowang, wahula i waharu si ba
13 lu ….. syag si kěndui, tuha kalang, winaih pasakpasak dhā 1 wḍihan yu 1 sowang-sowang, pilunggah si rāji, si wantan, piṇḍa ti wḍihan hlai 1
14 sowang-sowang, rāma tpi siring milu pinaka sākṣī-ning manusuk sima i tugaran gusti si lakṣita, tuha kalang si yogya, winaih pasakpasak pirak
15 mā 8 wḍihan yu 1 sowang-sowang, i kajalan i pacangkuan si surā, i kḍi-kḍi si paha(ng?) i bungkalingan si liñjo, i kapatihan si pingul
16 i ḍa …. si tambas winaik pasakpasak pirak mā 3 sowang-sowang, patih i wunga-wunga pirak mā … ri papanahan winkas si mangjawal,, i ka …..r, kulamati si
17 kaṇḍi i tampur si dederan winaih pasakpasak pirak mā ? sowang, si mak si kěsěk si wudalū si kudi, matětě ( ) n si luluk winaih pasakpasak pirak
18 mā 4 wḍihan hlai 1 sowang, awakol si lulut, si sat, si hirěng, winaih wḍihan hlai ? sowang, wayang si rahina pirak mā 4 wḍihan yu 1 sang boddhi, sang mārgga, wi
19 naih wḍihan yu l sowang, i tlas ning mawaih pasakpasak muang wḍihan i sira kabaih pinarṇnah ikanang saji i sang makudur i sor ning witana, mangārgha ta sang pinaka wiku
20 sumangaskāra ikanang susuk muang kulumpang, maṇḍiri ta sang makudur mangañjali i sang hyang těas malungguh i sor ning witāna, mān dlan pāda, humarāppakan sang hyang tě
21 as, masinghal wḍihan yu 1 tumūt sang wadihati, lumkas sang makudur manggayut manětěk gulū-ning hayām, linaṇḍěssakan ing kulumpang mamantinga
22 kan han tlū ing watu sima mamangmang manapathe saminangmang nira dangū, i katguhakna sang hyang watu sima, ikana līngnira, īndah ta kita kamung hyang i waprakeśwara a
23 gasti mahārěṣi pūrwwa-dakṣiṇa-paścimottara maddhya ūrddham-adhah rawi śaci kṣiti jalapaṭara hūtāśana yajamānākāśa dharmma ahorātra sa
24 udhyā hrědaya, yakṣa rākṣasa pisāca pretāsura garuḍa gandharwwa catwāri lokapāla, yamawarūṇa kuwera wāśawa, muang patra dewa
25 la pañca. kuśika, nandīśwara, mahākāla ṣad-wināyaka nāga-rāja durggādewī catur-āśra, ananta surendra ananta hyang kāla-mrětyu
26 gaṇa bhūta kita prasiddha mangrakṣa kaḍatwan śrī mahārāja i mdang i bhūmi matarām kita umilu mararira umasuk ing sarwwa
27 sarīra, kita sakala sākṣī-bhūta tumon madoli lāwan mapare, ring rahina, ring wngi at-rěngêkan ka ike samaya sapatha snmpah pamangmang ma
28 mi ri kita hiyang kabaih, yāwat ikanang wang durācāra tan māgum tan makmit irikeng sapatha sin rahakan sang wahuta hyang kudur, hadyan hulun matuha ra
29 rai laki-laki wadwan, wiku grahastha muang patih wahuta rāma asing umulahulah ikeng wanua i sangguran, sima inarpaṇākan nikanang punta i mana
30 ñjung i bhaṭāra, i sang hyang prāsāda kabhaktyan ing sīma kajurugusalyan, i dlāha ni dlāha wawaka taya nguniwaih yan dawata sang hyang watu sīma tasmāt ka
31 bwat karmaknanya, patyanantā taya kamung hyang deyan tat patīya, tat tanolīha i wuntat, ta tinghala i likuran, ta … ung ingaděgan tampya
32 1. i wirangan, tutuh tuṇḍunya wlah kapāla-nya, sbitakan wtangnya rantannususnya wtuakan ḍalmanya, ḍuḍuh hatīnya pangan dagingnya inum rāhnya těběr pěpě
33 dakan wkasakan prāṇāntika, yan para ring alas panganan ring mong, patuk ning ulā pulīraknaning dewa-manyu, yan para ring tgal- alappan ning glap sampalan ing rākṣasa,
34 ….. dening wunggal si pamungguan, rěngě ta kita kamung hyang kuśika gargga metrī kuruṣya pātāñjala, suwuk lor suwuk kidul suwuk kuluan 1 wai
35 tan, buangakan ring ākāśa, salambitakan i hyang kabaih, tibākan ring mahā-samudra, klammakan ing ḍawahan alappan sang dalam-mer du
36 dulani tangiran sanghapaning wuhaya, ngkānan matya ikanang ngwang anyāya lumbur ikeng wanua sima . i sangguran i sangguran upadrawāng ri dewatāgrāṣṭa lipulana
37 ḍira muliha ring kanaraka, tibākan ing mahā-rorawa klan de sang yama-bala, palun de sang kingkara, pipitwa atayan bimbān bā ataya, sang
38 lara sajīwakāla, salwir ning duhkha pangguhanya sarūpa ning lara hiḍapannya makelit ning mangśan kadadyananya, awūya tan tamma angsāma wtuakan hawu kairir mangka
39 nā tmahana nikanang ngwang anyāya lum’hur’ ikeng śīma i sangguran, i tlas sang makudur manusuk masalinta sira kabaih lamba malungguh ing tkan parek lumūt krama sa (sang?)
40 hana ning kai patiḥ wahuta rāma kabayan muang rāma tpi siring kabaih, matuha manwam lakilaki wadwan kaniṣṭha-rnaddhyamotarna, tanpānakantan, umīlu manaḍah ring pa
41 glaran ki …. n gu ….. n inangsěan skul ḍaṇḍananihiniru an kla-kla ambilambil, kasyan litlit tlas aranak sangasangān āryya rumbaru
42 mba(h?) kulangan tetil(ā?) tumpuktumpuk ……… hasin ….. bilunglung kaḍiwas hurangkayan layalayar halahala han wigang i jaring
43 piṇḍa atalmipihan, piṇḍa gangan ing …..n …… n prakāra anaḍah ta sira kabaih, yajā … o manginum siddhu, ciñca kila
44 ………. tiga sowang, winuwuhan tambal ī ……………….. dwadwal, kapwa manalarrnalari …… laju, skar …………….
45 ………… kabaih …………… ti pramu ………… śrī mahārāja, muang rakryān……. di ………. i manambah …….mangi
Sisi Kiri (15 baris)
Baris Alihaksara Alihbahasa
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Sisi Kanan (29 baris)
Baris Bahasa Jawa Kuno Bahasa Indonesia
1 i tlas saŋ makudur manguyut ma Setelah Sang Makudur telah selesai melakukan upacara manguyut
2 salin sira kabaiḥ kapwa maluŋguḥ Dia mengganti penampilannya dan semuanya duduk
3 iŋ tkan pusak. tumūt krama saŋha dan dia berpindah mendekati titik tengah upacara. Ikut serta pula para pejabat
4 na riŋ kon patiḥ wahuta rāma ka dan para patih dan para wahuta dan para rama
5 bayan. muaŋ rāma tpi siriŋ matuhama kabayan, para muang, para pejabat desa-desa batas sima baik yang tua
6 nuam. lakilaki wadwan tanha maupun yang muda, laki-laki dan perempuan, tidak ada yang ketinggalan
7 nakāntun i lumanaḍah riŋ paglaran semuannya ikut dalam upacara di tempat pagelaran
8 kinuran kuran inaŋsěan sku tidak kurang semuanya diberi nasi
9 l dāndāŋnan. hinirusan klakla yang dimasak dengan dandang, sayur mayur,
10 ambillambil. lásan. litli ambillambil, lasan, litlit,
11 t. tlusānak. sanga sangān. ru tlusanak, lauk yang disangrai,
12 mba rumbaḥ kuluban. tétis. tu rumba rumbah, sayur rebusan, tetis,
13 mpuk tumpuk. ḍeŋhanyaŋ. ḍeŋha tumpuk tumpuk, daging dendeng,
14 sin. kakap. huraŋ. biluŋluŋ. ka ikan asin, kakap, udang, bilunglung,
15 wan. rumahan. halahala. hanti kawan, kuah daging, kepiting sungai,
16 gainariŋ. suṇḍa. atak. pihan telur, sunda, atak, susu,
17 tahulan winanganan. haryyas tahulan, winanganan, haryyas
18 piṇḍa gangan iŋ saron 10 lén Demikian makanan yang dihidangkan dalam 10 wadah besar, selain dari
19 sangkari iwak. kusprakāra. a ikan-ikan tadi, ada kusprakara.
20 naḍah. sira kabaiḥ yatasuka. ma Semua mendapatkan bagian-bagian itu. Mereka
21 nginum sindhu. cinca. tuak. piŋ ti minum minuman arak beras, cinca, arak kelapa,
22 ga sowaŋ. winuwuhan tambul i masing-masing mereka minum tiga kali, dan mereka menambah minuman lagi
23 nañjapan. kurawu. kurima. asa dan makanan ringan, seperti kurawu, kurima,
24 m. dwadwal. kapwa madulur malariḥ asam, dodol. Semuanya diberi penerangan dan mendekat
25 umaŋsö taŋ jnu skar. anaběh ta masuk dan diberi kembang, semuanya
26 saŋ matuwuŋ. maŋ diri tasira ka termasuk Sang Matuwung, berdirilah beliau
27 baiḥ patiḥ pramuka. kapwa mana(ma) dan patih pemimpin upacara, semuanya melakukan
28 [---]rapā sakahanān ?
28 # Tanda akhir kalimat.

Cuplikan terjemahan oleh Hasan Djafar sebagai berikut:

O, Semoga tidak ada rintangan. Semoga sejahtera seluruh jagat, dan semuanya berbuat kebajikan. Tahun 850 Saka telah berlalu, bulan Srawana, tanggal 14 paruh terang, hari Warungkung-Kaliwon-Sabtu, ketika naskara, hasta, dewata, wisnu, yoga, sobhagya. Ketika itulah saatnya perintah Sri Maharaja Rakai Pangkaja Dyah Wawa Sriwijayalokanamottungga diterima oleh Rakryān Mapatih i Hino Pu Sindok Sri Isana Wikrama memerintahkan Desa Sangguran (yang termasuk dalam) watak Waharu, untuk melaksanakan pungutan sebagai pemasukan punta di Mananjung. Daerah perdikan di Waharu tersebut, kedudukannya menjadi daerah swatantra, yang tidak boleh dimasuki oleh patih, wahuta

Setelah memberikan hadiah kepada Maharaja, mapatih dan semua undangan yang hadir, Sang Makudur (pemimpin upacara sima) mempersembahkan air suci, dan mentahbiskan susuk serta kalumpang. Kemudian dia memberi hormat Sang Hyang Teas (sebutan tugu prasasti, sinonim dengan susuk dan Sang Hyang Watu Sima) yang terletak di bawah witana. Selanjutnya, dengan langkah yang teratur Makudur menuju tugu batu tersebut dan menutupnya dengan kain wdihan. Mulailah Sang Makudur memegang ayam, lalu memotong lehernya berlandaskan kalumpang. Disusul dengan membanting telur ke atas batu sima sambil mengucapkan sumpah, agar watu sima tetap berdiri kokoh

Demikian ucapan Makudur: “Berbahagialah hendaknya Engkau semua Hyang Waprakeswara, Maharesi Agasti, yang menguasai timur, selatan, barat, utara, tengah, zenith, dan nadir, matahari, bulan, bumi, air, angin, api, pemakan korban, angkasa pencipta korban, hukum, siang, malam, senja………Engkau yang berinkarnasi memasuki segala badan. Engkau yang dapat melihat jauh dan dekat pada waktu siang dan malam, dengarkanlah ucapan kutukan dan sumpah kami…

Jika ada orang jahat yang tidak mematuhi dan tidak menjaga kutukan yang telah diucapkan oleh Sang Wahuta Hyang Makudur. Apakah ia bangsawan atau abdi, tua atau muda, laki-laki atau perempuan, wiku atau rumah tangga, patih, wahuta, rama, siapapun merusak kedudukan Desa Sangguran yang telah diberikan sima kepada Punta di Mananjung….. maka ia akan terkena karmanya. Bunuhlah olehmu hyang, ia harus dibunuh, agar tidak dapat kembali di belakang, agar tidak dapat melihat ke samping, dibenturkan di depan, dari sisi kiri, pangkas mulutnya, belah kepalanya, sobek perutnya, renggut ususnya, keluarkan jeroannya, keduk hatinya, makan dagingnya, minum darahnya, lalu laksanakan. Akhirnya habiskanlah jiwanya. Jika berjalan di hutan akan dimakan harimau, akan dipatuk ular………. Begitulah matinya orang jahat, melebur kedudukan desa perdikan di Sangguran. Malapetaka dari Dewatagrasta

Catatan kaki

  1. ^ http://www.thejakartapost.com/yesterdaydetail.asp?fileid=20080125.A05[pranala nonaktif permanen]
  2. ^ Brandes, J.L.A. (1913). "Oud-Javaansche Oorkonden. Nagelaten Transscripties". Verhandelingen van Het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. 60: 12–. 
  3. ^ Anonim (14 Februari 2015 07:42 WIB). "Mau Tahu Isi Komplit Prasasti Sangguran? Ini Dia Terjemahan Lengkapnya". detikNews. Diakses tanggal 20 Oktober 2022.