Banjar Hulu[1] |
Banjar Kuala[2][3] |
Indonesia
|
baduhara |
bakurinah |
dengan sengaja
|
bibit |
jumput/ambil |
ambil
|
bungas/langkar |
mulik/baik rupa |
cantik
|
caram |
calap |
tergenang air
|
canggar |
kajung |
tegang/ereksi
|
ampah |
mara |
arah
|
banyu hangat |
banyu panas |
air panas
|
hangkui |
nyaring |
nyaring
|
hagan |
gasan |
untuk
|
gani'i |
dangani |
temani
|
ma-hurup |
ma-nukar |
mem-beli
|
padu/padangan |
dapur |
dapur
|
hingkat |
kawa |
dapat/bisa
|
pawa |
wadah |
tempat
|
himpat/tawak/tukun/hantup |
hamput |
sambit (lempar)
|
arai |
himung |
senang
|
tiring |
lihat |
memandang
|
tingau |
lihat |
toleh
|
balalah |
bakunjang |
bepergian
|
lingir |
tuang |
tuang
|
tuti |
tadih/hintadi |
tadi
|
ba-ugah |
ba-jauh |
men-jauh
|
macal |
nakal |
nakal
|
balai |
langgar |
surau
|
tutui |
catuk |
pukul dengan palu
|
kadai |
warung |
warung
|
kau' |
nyawa |
kamu
|
diaku |
unda |
aku
|
di sia |
di sini |
di sini
|
bat-ku |
ampun-ku |
punya-ku
|
ba-cakut |
ba-kalahi |
berkelahi
|
ba-cakut |
ba-pingkut |
berpegangan pada sesuatu
|
diang |
galuh |
panggilan anak perempuan
|
nini laki |
kai |
kakek
|
utuh |
nanang |
panggilan anak lelaki
|
uma |
mama |
ibu
|
puga |
anyar |
baru
|
salukut |
bakar |
bakar
|
kasalukutan/kamandahan |
kagusangan |
kebakaran
|
tajua |
ampih |
berhenti
|
acil laki |
amang |
paman
|
Perbedaan dalam pengucapan fonem:
Banjar Hulu |
Banjar Kuala |
Indonesia
|
gamat/gimit |
gémét/gumut |
pelan
|
miring |
méréng |
miring
|
bingking |
béngkéng |
cantik
|
bapandir |
bepéndér |
berbicara
|
anggit-ku |
anggih-ku |
punya-ku
|
hanyar |
anyar |
baru
|
hampatung |
ampatung |
patung
|
intang |
pintang |
sekitar
|
ma-harit |
ma-arit |
menderita
|
hakun |
hakon |
bersedia
|
halar |
alar |
sayap
|
gusil |
gosél |
merengek
|
gibik |
gébék |
kibar/getar
|
gipak |
gépak |
senggol
|
kuda gipang |
kuda gépang |
tarian kuda-kudaan
|
gipih |
gépéh |
pipih
|
Distribusi vokal dan konsonan
sunting
Simbol fonetis |
Ejaan Banjar |
Posisi awal |
Posisi tengah |
Posisi akhir
|
[a] |
a |
abut |
ba'ah |
tatamba
|
[i] |
i |
isuk |
gisik |
wani
|
[u] |
u |
undang |
buntut |
balu
|
[o] |
o |
ojor |
longor |
soto
|
[é] |
é |
éndék |
kolér |
sété
|
[au] |
aw |
awak |
sawrang |
jagaw
|
[ai] |
ay |
ayan |
payu |
waday/wadai
|
[ui] |
uy |
uyah |
kuitan |
tutuy/tutui
|
[p] |
p |
payu |
lapik |
kantup
|
[b] |
b |
balu |
abah |
-TIDAK ADA-
|
[t] |
t |
tatak |
utak |
buntut
|
[d] |
d |
dukun |
dadak |
-TIDAK ADA-
|
[c] |
c |
cikang |
bancir |
-TIDAK ADA-
|
[j] |
j |
jajak |
bujur |
-TIDAK ADA-
|
[k] |
k |
kalu |
akur |
mitak
|
[g] |
g |
gayung |
tagal |
-TIDAK ADA-
|
[m] |
m |
masin |
amas |
banam
|
[n] |
n |
nini |
kanas |
alon
|
[ng] |
ng |
ngalih |
tangguh |
lading
|
[ny]] |
ny |
nyanya |
hanyar |
-TIDAK ADA-
|
[s] |
s |
sintak |
basuh |
batis
|
[h] |
h |
harat |
tuha |
gaduh
|
[l] |
l |
luang |
talu |
ganal
|
[r] |
r |
rasuk |
warik |
cagar
|
[w] |
w |
waluh |
awak |
jawaw
|
[y] |
y |
yato |
uyah |
mucay
|
Bahasa Indonesia |
Bahasa Banjar (normal) |
Basa dalam[4]
|
istana |
rumah |
dalam
|
digelar/didirikan |
digalar |
jumenang[5]
|
berjalan |
bajalan |
lumampah
|
duduk |
duduk |
linggih[5]
|
makan |
makan |
dahar[5]
|
minum |
nginum |
dahar banyu
|
dalam penglihatan |
panglihat |
patingal
|
rambut |
rambut |
réma[5]
|
gigi |
gigi |
waja[5]
|
kepala |
kapala |
sérah[5]
|
tangan |
tangan |
asta
|
tubuh |
awak |
saléra
|
kaki |
batis |
kaus
|
tubuh |
awak |
pamaus
|
telinga |
talinga |
karna
|
perut |
parut |
padaharan
|
di muka |
di muka |
di ayunan
|
di belakang |
di balakang |
pamungkur
|
tempat tidur |
paguringan |
pasarian
|
bantal |
bantal |
kajang sirah
|
sarung |
sarung |
sasantang
|
baju |
baju |
rasukan
|
ikat kepala/tanjak/destar |
laung |
bolang
|
dipanggil |
dikiaw |
dikani
|
payudara |
susu |
pembayun
|
tertawa |
tatawa |
kamujang[5]
|
tersenyum |
takarinyum |
gamuyu
|
tidur |
guring |
saré[5]
|
amarah |
panyarik |
bendu
|
bersedih hati |
basadih hati |
ba-sugulmanah
|
bersedih hati |
basadih hati |
gerah
|
meminta |
minta |
mamundut
|
memakan |
mamakan |
ma-anggi
|
meninggal |
mati |
séda[5]
|
mandi |
mandi |
séram
|
tiang |
tihang |
jarajak basar
|
mayat |
mayat |
lalayon
|
bercakap-cakap |
bapandéran |
bakaprés
|
memandang |
mamandang |
maningali
|
berbicara |
ba-ucap |
mangandika
|
buang air |
bahira/bakamih |
katanya
|
dendeng |
dendeng |
salirap
|
gula |
gula |
jangga
|
teh |
teh |
dunté
|
tikar |
tikar |
hamparan
|
sembahyang |
sumbahyang |
salat
|
bunda |
uma |
ibu
|
ayah |
abah |
rama[5]
|
Bahasa Banjar
|
Bahasa Indonesia
|
asa |
satu
|
dua |
dua
|
talu |
tiga
|
ampat |
empat
|
lima |
lima
|
anam |
enam
|
pitu |
tujuh
|
walu |
delapan
|
sanga |
sembilan
|
sapuluh |
sepuluh
|
sawalas |
sebelas
|
pitungwalas |
tujuh belas
|
salikur |
dua puluh satu
|
salawi |
dua puluh lima
|
talungpuluh |
tiga puluh
|
anampuluh |
enam puluh
|
walungpuluh |
delapan puluh
|
sangangpuluh |
sembilan puluh
|
saratus |
seratus
|
tangah dua ratus |
seratus lima puluh
|
saribu |
seribu
|
sajuta |
sejuta
|
Bahasa Banjar |
Bahasa Jawa |
Arti
|
hanyar |
anyar |
baru
|
lawas |
lawas |
lama
|
habang |
abang |
merah
|
hirang |
ireng |
hitam
|
halar |
lar |
sayap
|
halat |
lat |
pisah
|
banyu |
banyu |
air
|
sam(pian) |
sampeyan |
Anda
|
an(dika) |
andiko |
kamu (halus)
|
picak |
picek |
buta
|
sugih |
sugih |
kaya
|
licak |
licek |
becek
|
baksa |
beksan |
tari
|
kiwa |
kiwo |
kiri
|
rigat |
reged |
kotor
|
kadut |
kadut |
kantong uang
|
padaringan |
pendaringan |
tempat beras
|
dalam |
dalem |
rumah bangsawan
|
iwak |
iwak |
ikan
|
awak |
awak |
badan
|
ba-lampah |
nglampahi |
bertapa
|
ba-isuk-an |
isuk-isuk |
pagi-pagi
|
ulun |
ulun |
aku (halus), (aku untuk Dewa, Jawa)
|
jukung |
jukung |
sampan
|
kalir |
kelir |
warna
|
tapih |
tapeh |
sarung, jarik
|
lading |
lading |
pisau
|
reken |
reken |
hitung
|
ilat |
ilat |
lidah
|
gulu |
gulu |
leher
|
kilan |
kilan |
jengkal
|
kawai, ma-ngawai |
ngawe-awe |
me-lambai
|
ngaran |
ngaran |
nama
|
pupur |
pupur |
bedak
|
parak |
perek |
dekat
|
wayah |
wayah |
saat
|
uyah |
uyah |
garam
|
paring |
pring |
bambu
|
gawi |
gawe |
kerja
|
palir |
peli |
penis
|
lawang |
lawang |
pintu
|
kalikir |
kleker |
gundu, kelereng
|
gangan |
jangan |
sayuran berkuah
|
apam |
apem |
nama sejenis makanan
|
kancing |
kancing |
menutup pintu
|
menceleng |
mentheleng |
melotot
|
karap |
kerep |
sering, kerapkali
|
sarik |
serik |
marah/gusar
|
sangit |
sengit |
marah/gusar
|
pakan |
peken |
pasar mingguan
|
inggih |
inggih |
iya (halus)
|
wani |
wani |
berani
|
wasi |
wesi |
besi
|
waja |
wojo |
baja
|
dugal |
ndugal |
nakal
|
bungah |
bungah |
bangga
|
gandak |
gendak |
pacar, selingkuhan
|
kandal |
kandel |
tebal
|
langgar |
langgar |
surau
|
gawil |
jawil |
colek
|
wahin |
wahing |
bersin
|
panambahan |
panembahan |
raja, yang disembah/dijunjung
|
larang |
larang |
mahal
|
anum |
enom |
muda
|
sepuh |
sepuh |
tua
|
bangsul |
wangsul |
datang, tiba
|
mandak |
mandheg |
berhenti
|
marga |
mergo |
sebab, karena
|
payu |
payu |
laku
|
ujan |
udan |
hujan
|
hibak |
kebak |
penuh
|
gumbili |
gembili |
ubi singkong
|
lamun |
lamun |
kalau
|
tatamba |
tombo |
obat
|
mara, ba-mara |
moro |
maju, menuju muara
|
lawan |
lawan |
dengan
|
maling |
maling |
pencuri
|
jariji |
deriji |
jari
|
takun |
takon |
tanya
|
talu |
telu |
tiga
|
pitu |
pitu |
tujuh
|
walu |
wolu |
delapan
|
untal |
nguntal |
makan (makan tanpa dimamah, Banjar)
|
pagat |
pegat |
putus (putusnya tali pernikahan, Jawa)
|
paray(a) |
prei-i |
libur, tidak jadi (Belanda?)
|
dampar |
dampar kencono |
bangku kecil,(singasana, Jawa)
|
burit, buritan |
mburi |
belakang, (pantat, Banjar)
|
pajah |
pejah |
mati (mati lampu, Banjar)
|
tatak |
tetak |
potong (khitan, Jawa)
|
pa-pada-an |
podo-podo |
sama, sesama
|
candi |
candi |
candi
|
Varian bahasa Melayik Borneo Timur
sunting
Bahasa Melayu |
Bahasa Berau |
Bahasa Banjar/Bukit |
Bahasa Kutai |
Bahasa Kedayan/Brunei |
Bahasa Kutai Danau
|
kamu |
- |
ikam (Bukit: kauw) |
awa' |
kauw[6] |
kauw [7])
|
mereka/dia |
- |
sidin (Bukit: sida) |
sida |
bisdia |
-
|
rasa menderita |
marista |
marista |
merista |
marista |
-
|
sebuah |
sabuting |
sabuting |
sebuting |
sabuting[8] |
-
|
kerabat |
bubuhan |
bubuhan |
bubuhan |
paadian |
-
|
air |
air |
banyu (Bukit: ayying[9]) |
aer |
aying[10] |
ranam
|
rakit |
lanting |
lanting |
lanting |
lanting |
-
|
kering |
karring |
karing |
kereng |
kaing |
-
|
antar |
atar |
atar |
hantar |
antat |
-
|
lama |
lawas |
lawas |
lawas |
batah |
lawas
|
nanti |
kandia |
kaina |
kendia |
kandila |
-
|
celana |
saluar |
salawar |
seluar |
seluar |
slawar
|
teman |
dang'ngan kawal |
kawal |
kawal |
dangan |
-
|
karat |
taggar |
tagar |
tagar |
tagar |
-
|
kaki |
battis |
batis |
betis |
batis |
betis
|
potong |
tattak |
tatak |
tetak |
tatak |
-
|
dahulu kala |
bahari |
bahari |
behari |
bahari |
-
|
petang |
kalamian |
kamarian |
kemerian |
kalamari |
-
|
pagi |
sambat |
ba'isukan |
hambat |
sambat |
hambet
|
babi |
bayi |
babi |
- |
baie |
beii
|
tadi |
ntayi |
hintadi |
- |
antaiee |
-
|
anjing |
kukuk |
kuyuk |
koyo' |
kuyuk |
koyo'
|
ekor |
ikkung |
buntut (Bukit: ikung) |
- |
ikung |
-
|
begitu |
damitu |
damintu |
mintu |
dami atu |
-
|
lalat |
langwa |
biranga |
- |
langau |
-
|
nyamuk |
rang'ngit |
rangit (= nyamuk kecil) |
- |
rangit |
-
|
orang |
urang |
urang |
urang |
uang |
urang
|
kelakuan mengarah seks |
lanji[11] |
lanji |
lanji |
lanji |
-
|
beritahu/padah[12] |
- |
padah |
padah |
padah |
-
|
padam |
- |
pajah |
- |
pajah[13] |
-
|
Perbandingan bahasa Banjar dengan varian bahasa Melayik Borneo Barat
sunting
Bahasa Melayu |
Bahasa Banjar/Bukit |
Bahasa Kayong |
Bahasa Kanayatn |
Bahasa Ahe |
Bahasa Sambas
|
perut |
parut |
- |
- |
parut |
parrut
|
kaki |
batis |
- |
- |
batis |
battis
|
kening |
kaning |
- |
- |
kani |
kanni[14]
|
kepala |
kapala |
- |
- |
kapala |
-
|
bersih |
barasih |
bersih |
- |
barasih |
-
|
aku |
aku |
aku |
aku |
- |
-
|
mereka/dia |
ia/inya/sidin (Bukit: sida) |
sida |
ia |
- |
-
|
kamu |
ikam/kauw |
ika'[15] |
kao |
- |
-
|
sebuah |
sabuting |
sebuti'[16] |
- |
- |
-
|
kerabat |
bubuhan |
bubohan[17] |
- |
- |
-
|
air |
banyu (Bukit: ayying) |
ai' |
- |
- |
-
|
rakit |
lanting |
lanting |
lantin |
- |
-
|
karat |
tagar |
tagar |
- |
- |
taggar
|
dahulu kala |
bahari |
bahari |
- |
- |
-
|
seekor |
sa'ikung |
seko' |
- |
- |
-
|
adik |
ading |
- |
- |
- |
-
|
Kata serapan dari bahasa Eropa
sunting
Bahasa Belanda |
Bahasa Banjar
|
Zwak |
Suwak
|
Kapitein |
Kapitan
|
Alamanaak |
Almanak
|
Auto |
Oto
|
Straat |
Satrat
|
Gemeente |
Haminta
|
Gouverneur |
Hobnor
|
Bahasa Portugis |
Bahasa Banjar
|
Bandeira |
Bandira
|
Capitao |
Kapitan
|
Armario |
Lamari
|
Bola |
Bula
|
Camisa |
Kamija
|
Dado |
Dadu
|
Kursi |
Kursi
|
Garfo |
Garpu
|
Igreja |
Gareja
|
Limao |
Limau
|
Menteiga |
Mantiga
|
Domingo |
Minggu
|
Padre |
Padri (dalam Hikayat Banjar)
|
Janela |
Jandila
|
Escola |
Sakulah
|
Sabado |
Saptu
|
Sabao |
Sabun
|
Sapato |
Sapatu
|
- ^ (Indonesia) Balai Bahasa Banjarmasin (Indonesia), Kamus bahasa Indonesia-Banjar dialek Hulu, Departemen Pendidikan Nasional, Pusat Bahasa, Balai Bahasa Banjarmasin, 2008
ISBN 979-685-776-6, 9789796857760. Diakses pada 11 Juni 2010.
- ^ (Indonesia) Balai Bahasa Banjarmasin (Indonesia), Kamus bahasa Indonesia-Banjar dialek Kuala, Penerbit Balai Bahasa Banjarmasin, 2008. Diakses pada 11 Juni 2010
- ^ (Indonesia) Kamus Bahasa Banjar. Diakses pada 11 Juni 2010.
- ^ (Indonesia) Amir Hasan Kiai Bondan, Suluh Sedjarah Kalimantan, Padjar, 1953. Diakses pada 22 Juni 2010.
- ^ a b c d e f g h i j Austronesian Basic Vocabulary Database - Language: Jawa Yogya
- ^ (Melayu) Penggunaan Kata Sapaan ’Kau’ Dulu dan Sekarang: Dalam Bahasa Kedayan
- ^ (Indonesia) KAMUS BAHASA KUTAI KOTA BANGUN
- ^ kamuskedayan.blogspot.com
- ^ (Indonesia) Ismail, Abdurachman (1979). Bahasa Bukit. 28. Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. hlm. 78.
- ^ bahasa Kadayan-Brunei
- ^ Kamus Bahasa Berau ( Banua )
- ^ (Melayu) Melebek, Abdul Rashid (2006). Sejarah bahasa Melayu. Utusan Publications. hlm. 40. ISBN 9676118095. ISBN 9789676118097
- ^ Kamus Melayu Brunei dalam www.melayuonline
- ^ Identitas Muslim – Bukan Muslim di Gunung
- ^ dari Bahasa Bangka
- ^ Kamus Kayung dalam www.melayuonline
- ^ Kamus Kayung dalam www.ale-ale.com