Pengguna:Riemogerz/Halaman pengguna/kamus indonesia banjar

Kosa kata

sunting
Banjar Hulu[1] Banjar Kuala[2][3] Indonesia
baduhara bakurinah dengan sengaja
bibit jumput/ambil ambil
bungas/langkar mulik/baik rupa cantik
caram calap tergenang air
canggar kajung tegang/ereksi
ampah mara arah
banyu hangat banyu panas air panas
hangkui nyaring nyaring
hagan gasan untuk
gani'i dangani temani
ma-hurup ma-nukar mem-beli
padu/padangan dapur dapur
hingkat kawa dapat/bisa
pawa wadah tempat
himpat/tawak/tukun/hantup hamput sambit (lempar)
arai himung senang
tiring lihat memandang
tingau lihat toleh
balalah bakunjang bepergian
lingir tuang tuang
tuti tadih/hintadi tadi
ba-ugah ba-jauh men-jauh
macal nakal nakal
balai langgar surau
tutui catuk pukul dengan palu
kadai warung warung
kau' nyawa kamu
diaku unda aku
di sia di sini di sini
bat-ku ampun-ku punya-ku
ba-cakut ba-kalahi berkelahi
ba-cakut ba-pingkut berpegangan pada sesuatu
diang galuh panggilan anak perempuan
nini laki kai kakek
utuh nanang panggilan anak lelaki
uma mama ibu
puga anyar baru
salukut bakar bakar
kasalukutan/kamandahan kagusangan kebakaran
tajua ampih berhenti
acil laki amang paman

Perbedaan dalam pengucapan fonem:

Banjar Hulu Banjar Kuala Indonesia
gamat/gimit gémét/gumut pelan
miring méréng miring
bingking béngkéng cantik
bapandir bepéndér berbicara
anggit-ku anggih-ku punya-ku
hanyar anyar baru
hampatung ampatung patung
intang pintang sekitar
ma-harit ma-arit menderita
hakun hakon bersedia
halar alar sayap
gusil gosél merengek
gibik gébék kibar/getar
gipak gépak senggol
kuda gipang kuda gépang tarian kuda-kudaan
gipih gépéh pipih

Distribusi vokal dan konsonan

sunting
Simbol fonetis Ejaan Banjar Posisi awal Posisi tengah Posisi akhir
[a] a abut ba'ah tatamba
[i] i isuk gisik wani
[u] u undang buntut balu
[o] o ojor longor soto
[é] é éndék kolér sété
[au] aw awak sawrang jagaw
[ai] ay ayan payu waday/wadai
[ui] uy uyah kuitan tutuy/tutui
[p] p payu lapik kantup
[b] b balu abah -TIDAK ADA-
[t] t tatak utak buntut
[d] d dukun dadak -TIDAK ADA-
[c] c cikang bancir -TIDAK ADA-
[j] j jajak bujur -TIDAK ADA-
[k] k kalu akur mitak
[g] g gayung tagal -TIDAK ADA-
[m] m masin amas banam
[n] n nini kanas alon
[ng] ng ngalih tangguh lading
[ny]] ny nyanya hanyar -TIDAK ADA-
[s] s sintak basuh batis
[h] h harat tuha gaduh
[l] l luang talu ganal
[r] r rasuk warik cagar
[w] w waluh awak jawaw
[y] y yato uyah mucay

Tingkatan bahasa

sunting
Bahasa Indonesia Bahasa Banjar
(normal)
Basa dalam[4]
istana rumah dalam
digelar/didirikan digalar jumenang[5]
berjalan bajalan lumampah
duduk duduk linggih[5]
makan makan dahar[5]
minum nginum dahar banyu
dalam penglihatan panglihat patingal
rambut rambut réma[5]
gigi gigi waja[5]
kepala kapala sérah[5]
tangan tangan asta
tubuh awak saléra
kaki batis kaus
tubuh awak pamaus
telinga talinga karna
perut parut padaharan
di muka di muka di ayunan
di belakang di balakang pamungkur
tempat tidur paguringan pasarian
bantal bantal kajang sirah
sarung sarung sasantang
baju baju rasukan
ikat kepala/tanjak/destar laung bolang
dipanggil dikiaw dikani
payudara susu pembayun
tertawa tatawa kamujang[5]
tersenyum takarinyum gamuyu
tidur guring saré[5]
amarah panyarik bendu
bersedih hati basadih hati ba-sugulmanah
bersedih hati basadih hati gerah
meminta minta mamundut
memakan mamakan ma-anggi
meninggal mati séda[5]
mandi mandi séram
tiang tihang jarajak basar
mayat mayat lalayon
bercakap-cakap bapandéran bakaprés
memandang mamandang maningali
berbicara ba-ucap mangandika
buang air bahira/bakamih katanya
dendeng dendeng salirap
gula gula jangga
teh teh dunté
tikar tikar hamparan
sembahyang sumbahyang salat
bunda uma ibu
ayah abah rama[5]

Bilangan

sunting
Bahasa Banjar Bahasa Indonesia
asa satu
dua dua
talu tiga
ampat empat
lima lima
anam enam
pitu tujuh
walu delapan
sanga sembilan
sapuluh sepuluh
sawalas sebelas
pitungwalas tujuh belas
salikur dua puluh satu
salawi dua puluh lima
talungpuluh tiga puluh
anampuluh enam puluh
walungpuluh delapan puluh
sangangpuluh sembilan puluh
saratus seratus
tangah dua ratus seratus lima puluh
saribu seribu
sajuta sejuta

Pengaruh bahasa Jawa

sunting
Bahasa Banjar Bahasa Jawa Arti
hanyar anyar baru
lawas lawas lama
habang abang merah
hirang ireng hitam
halar lar sayap
halat lat pisah
banyu banyu air
sam(pian) sampeyan Anda
an(dika) andiko kamu (halus)
picak picek buta
sugih sugih kaya
licak licek becek
baksa beksan tari
kiwa kiwo kiri
rigat reged kotor
kadut kadut kantong uang
padaringan pendaringan tempat beras
dalam dalem rumah bangsawan
iwak iwak ikan
awak awak badan
ba-lampah nglampahi bertapa
ba-isuk-an isuk-isuk pagi-pagi
ulun ulun aku (halus), (aku untuk Dewa, Jawa)
jukung jukung sampan
kalir kelir warna
tapih tapeh sarung, jarik
lading lading pisau
reken reken hitung
ilat ilat lidah
gulu gulu leher
kilan kilan jengkal
kawai, ma-ngawai ngawe-awe me-lambai
ngaran ngaran nama
pupur pupur bedak
parak perek dekat
wayah wayah saat
uyah uyah garam
paring pring bambu
gawi gawe kerja
palir peli penis
lawang lawang pintu
kalikir kleker gundu, kelereng
gangan jangan sayuran berkuah
apam apem nama sejenis makanan
kancing kancing menutup pintu
menceleng mentheleng melotot
karap kerep sering, kerapkali
sarik serik marah/gusar
sangit sengit marah/gusar
pakan peken pasar mingguan
inggih inggih iya (halus)
wani wani berani
wasi wesi besi
waja wojo baja
dugal ndugal nakal
bungah bungah bangga
gandak gendak pacar, selingkuhan
kandal kandel tebal
langgar langgar surau
gawil jawil colek
wahin wahing bersin
panambahan panembahan raja, yang disembah/dijunjung
larang larang mahal
anum enom muda
sepuh sepuh tua
bangsul wangsul datang, tiba
mandak mandheg berhenti
marga mergo sebab, karena
payu payu laku
ujan udan hujan
hibak kebak penuh
gumbili gembili ubi singkong
lamun lamun kalau
tatamba tombo obat
mara, ba-mara moro maju, menuju muara
lawan lawan dengan
maling maling pencuri
jariji deriji jari
takun takon tanya
talu telu tiga
pitu pitu tujuh
walu wolu delapan
untal nguntal makan (makan tanpa dimamah, Banjar)
pagat pegat putus (putusnya tali pernikahan, Jawa)
paray(a) prei-i libur, tidak jadi (Belanda?)
dampar dampar kencono bangku kecil,(singasana, Jawa)
burit, buritan mburi belakang, (pantat, Banjar)
pajah pejah mati (mati lampu, Banjar)
tatak tetak potong (khitan, Jawa)
pa-pada-an podo-podo sama, sesama
candi candi candi

Varian bahasa Melayik Borneo Timur

sunting
Bahasa Melayu Bahasa Berau Bahasa Banjar/Bukit Bahasa Kutai Bahasa Kedayan/Brunei Bahasa Kutai Danau
kamu - ikam (Bukit: kauw) awa' kauw[6] kauw [7])
mereka/dia - sidin (Bukit: sida) sida bisdia -
rasa menderita marista marista merista marista -
sebuah sabuting sabuting sebuting sabuting[8] -
kerabat bubuhan bubuhan bubuhan paadian -
air air banyu (Bukit: ayying[9]) aer aying[10] ranam
rakit lanting lanting lanting lanting -
kering karring karing kereng kaing -
antar atar atar hantar antat -
lama lawas lawas lawas batah lawas
nanti kandia kaina kendia kandila -
celana saluar salawar seluar seluar slawar
teman dang'ngan
kawal
kawal kawal dangan -
karat taggar tagar tagar tagar -
kaki battis batis betis batis betis
potong tattak tatak tetak tatak -
dahulu kala bahari bahari behari bahari -
petang kalamian kamarian kemerian kalamari -
pagi sambat ba'isukan hambat sambat hambet
babi bayi babi - baie beii
tadi ntayi hintadi - antaiee -
anjing kukuk kuyuk koyo' kuyuk koyo'
ekor ikkung buntut (Bukit: ikung) - ikung -
begitu damitu damintu mintu dami atu -
lalat langwa biranga - langau -
nyamuk rang'ngit rangit (= nyamuk kecil) - rangit -
orang urang urang urang uang urang
kelakuan mengarah seks lanji[11] lanji lanji lanji -
beritahu/padah[12] - padah padah padah -
padam - pajah - pajah[13] -

Perbandingan bahasa Banjar dengan varian bahasa Melayik Borneo Barat

sunting
Bahasa Melayu Bahasa Banjar/Bukit Bahasa Kayong Bahasa Kanayatn Bahasa Ahe Bahasa Sambas
perut parut - - parut parrut
kaki batis - - batis battis
kening kaning - - kani kanni[14]
kepala kapala - - kapala -
bersih barasih bersih - barasih -
aku aku aku aku - -
mereka/dia ia/inya/sidin (Bukit: sida) sida ia - -
kamu ikam/kauw ika'[15] kao - -
sebuah sabuting sebuti'[16] - - -
kerabat bubuhan bubohan[17] - - -
air banyu (Bukit: ayying) ai' - - -
rakit lanting lanting lantin - -
karat tagar tagar - - taggar
dahulu kala bahari bahari - - -
seekor sa'ikung seko' - - -
adik ading - - - -

Kata serapan dari bahasa Eropa

sunting
Bahasa Belanda Bahasa Banjar
Zwak Suwak
Kapitein Kapitan
Alamanaak Almanak
Auto Oto
Straat Satrat
Gemeente Haminta
Gouverneur Hobnor
Bahasa Portugis Bahasa Banjar
Bandeira Bandira
Capitao Kapitan
Armario Lamari
Bola Bula
Camisa Kamija
Dado Dadu
Kursi Kursi
Garfo Garpu
Igreja Gareja
Limao Limau
Menteiga Mantiga
Domingo Minggu
Padre Padri (dalam Hikayat Banjar)
Janela Jandila
Escola Sakulah
Sabado Saptu
Sabao Sabun
Sapato Sapatu

Referensi

sunting
  1. ^ (Indonesia) Balai Bahasa Banjarmasin (Indonesia), Kamus bahasa Indonesia-Banjar dialek Hulu, Departemen Pendidikan Nasional, Pusat Bahasa, Balai Bahasa Banjarmasin, 2008 ISBN 979-685-776-6, 9789796857760. Diakses pada 11 Juni 2010.
  2. ^ (Indonesia) Balai Bahasa Banjarmasin (Indonesia), Kamus bahasa Indonesia-Banjar dialek Kuala, Penerbit Balai Bahasa Banjarmasin, 2008. Diakses pada 11 Juni 2010
  3. ^ (Indonesia) Kamus Bahasa Banjar. Diakses pada 11 Juni 2010.
  4. ^ (Indonesia) Amir Hasan Kiai Bondan, Suluh Sedjarah Kalimantan, Padjar, 1953. Diakses pada 22 Juni 2010.
  5. ^ a b c d e f g h i j Austronesian Basic Vocabulary Database - Language: Jawa Yogya
  6. ^ (Melayu) Penggunaan Kata Sapaan ’Kau’ Dulu dan Sekarang: Dalam Bahasa Kedayan
  7. ^ (Indonesia) KAMUS BAHASA KUTAI KOTA BANGUN
  8. ^ kamuskedayan.blogspot.com
  9. ^ (Indonesia) Ismail, Abdurachman (1979). Bahasa Bukit. 28. Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. hlm. 78. 
  10. ^ bahasa Kadayan-Brunei
  11. ^ Kamus Bahasa Berau ( Banua )
  12. ^ (Melayu) Melebek, Abdul Rashid (2006). Sejarah bahasa Melayu. Utusan Publications. hlm. 40. ISBN 9676118095.  ISBN 9789676118097
  13. ^ Kamus Melayu Brunei dalam www.melayuonline
  14. ^ Identitas Muslim – Bukan Muslim di Gunung
  15. ^ dari Bahasa Bangka
  16. ^ Kamus Kayung dalam www.melayuonline
  17. ^ Kamus Kayung dalam www.ale-ale.com