Suku Kedayan

Suku Kedayan/Kadayan adalah suku bangsa yang berasal dari Brunei. Sebagian suku Kedayan bermigrasi ke Miri, Sarawak. Bahasa Kedayan termasuk bahasa Melayu Lokal. Suku Kedayan merupakan salah satu bangsa yang menetap di Miri. Dipercayai berasal dari Brunei dan berhijrah ke Miri. Sebelum penubuhan Malaysia, Miri merupakan sebahagian daripada Brunei. Kebanyakan bangsa Kedayan daerah Bekenu. Selain itu, bangsa Kedayan juga boleh ditemui di Sipitang, Sabah dan Labuan. Bahasa yang digunakan ialah Bahasa Kedayan ("bahasa de facto" Brunei).

Kaum Kedayan di Labuan bukannya orang pantai, dan cenderung menetap di kawasan pedalaman. Rumah-rumah di kampung dibina agak dekat antara satu sama lain, mengikut pola kelompok, dengan taman-taman bercabang seperti jejari ke luar.

Asal-Usul Puak Kedayan Di Brunei

Kedayan merupakan bangsa campuran Orang Jawa dan Masyarakat Melayu Brunei yang mana peristiwa Sultan Brunei Ke 5 iaitu Sultan Bolkiah (1473-1521) yang rajin singgah di tanah nusantara seperti di kepulauan Jawa, Sumatra, Kalimantan dan termasuklah Di tanah Filipina. Dan di tanah Jawa Baginda dapat melihat aktivitas orang Jawa yang rajin bercocok tanam dan berpadi dan mereka ini dikenali dengan jadi bertanam (hasil tangan mereka yang banyak membuahkan hasil), maka baginda segera menawarkan mereka untuk menetap di Brunei. Setelah di Brunei banyak aktiviti pertanian dibuat dengan giat dan banyak hasilnya lalu Baginda memberikan hadiah. Di sinilah bermulanya ikatan pertalian dan persaudaraan orang Jawa melalui perkawinan campur dengan Masyarakat Melayu Brunei sehingga pada masa kini puak kedayan banyak menetap di Daerah Temburong, Tutong, Belait dan Brunei dan Muara (Jerudong). Dan kemudian berpindah-rendah ada yang menetap di Sabah dan di Sarawak.

Bahasa Kedayan

Bahasa Kedayan merupakan satu kelainan bahasa Melayu. Abjad bahasa Kedaya hanya terdiri daripada 18 huruf, seperti berikut:

• 3 vokal, iaitu a, i, dan u;
• 15 konsonan, iaitu b, c, d, g, h, j, k, l, m, n, p, s, t, w, dan y.

Kecuali dipengaruhi oleh bahasa Melayu yang dipelajari oleh orang-orang Kedayan sebagai lingua franca, vokal o dan e hampir tidak wujud dalam perbendaharaan kata bahasa Kedayan. Umpamanya:

• besar = basaa
• otak = utak
• kota = kuta.

Vokal o hanya wujud sebagai gandingan kepada konsonan r, umpamanya taloo untuk 'telur', dengan o berfungsi sebagai konsonan gantian. Konsonan bahasa Melayu yang ditinggalkan oleh bahasa Kedayan ialah f, q, r, v, z ( x tidak wujud dalam abjad bahasa Melayu). Bagaimanapun, ketinggalan konsonan r merupakan satu huruf paling nyata. Bergantung kepada bunyi dan gandingan huruf, perkataan bahasa Kedayan akan berbunyi seperti berikut:

• r = aa; umpamanya besar = basaa
• r = ii; pandir = pandii
• r = oo atau r = uu; telur = taloo atau taluu
• r = ing
• air = aing.

Kecuali ketika mengikut dasar sistem ejaan bahasa Melayu yang menetapkan bahawa semua perkataan pinjaman perlu sedapat-dapatnya mengekalkan bunyinya, bahasa Kedayan hanya menggunakan 18 huruf yang tersebut.

Kamus Bahasa Melayu-Kedayan

• kadiaku : saya,aku
• kadika'ou: engkau
• biskita : anda
• bisdurang: mereka
• paradian : saudara-mara
• nada : tiada
• inda : tidak
• auwoo : ya
• bah : lah,ok (selalu diletakkan di ujung kata untuk melengkapkan kata tersebut)
• indung : ibubapa
• bedudun : berziarah, bekunjung
• coiek : mangkuk,bekas utk makan.
• buyuk : tipu, kelentong
• palui : bodoh

Perbandiangan antara bahasa Kadayan, Banjar, dan Indonesia

Kadayan	Banjar	Indonesia
abis	habis	habis
abung	rabung	rebung
aie	ari	hari
aing	banyu (Banjar kuno: aing)	air
alum	balum	belum
ambut	rambut	rambut
ampat	ampat	empat
anam	anam	enam
antai	rantai	rantai
antaiee	hintadi	tadi
baas	baras	beras
babat	babat	ikatan
ba-dusta	ba-dusta	ber-bohong
bahia	bahira	berak
baie	babi	babi
ba-kamih	ba-kamih	kencing
ba-kayuh	ba-kayuh	mendayung
ba-padah	ba-padah	memberitahu
basaa	basar	besar
ba-tian	ba-tian-an	hamil
batis	batis	betis/kaki
bahari	bahari	jaman dahulu
bigi	bigi	biji
bini	bini	isteri
bini-bini	bini-bini/bibinian	perempuan
butuh	butuh	zakar
caik	carik	koyak
ca'amin	caramin	cermin
du'ung	jorong/kinday	rumah padi
ga'agitan	garigitan	geram
haimau	harimau	harimau
haing	haring	bau busuk
hatap	hatap	atap
haum	arum	harum
hayam	hayam	ayam
ja'anih	jaranih	jernih
jaie	jari	jari
jubo	jubur	anus
ka'abahan	karabahan	tertimpa
kalatmata	mata kalat	mengantuk
kantut	kantut	kentut
kapuhunan	kapuhunan	kempunan
kasaungan	kasarungan	kerasukan
kubit	kibit	cubit
labat	labat	lebat
makan	makan	makan
mantuha	mintuha	mentua
mauk	mauk	mabuk
muha	muha	muka
paluh	paluh	peluh
palaminan	palaminan	pelamin-an
paut	parut	perut
piak	pirak	perak
pingsil	pingsil	pensil
papilis	papilis	lisplank penutup cucuran atap
tatak	tatak	potong
tatawa	tatawa	tertawa
tawaa	tawar	menawar
titik	titik	tetes
tikaa	tikar	tikar
tuha	tuha	tua
tibadak	tiwadak	cempedak
utak	utak	otak
umah	rumah	rumah
ulaa	ular	ular
uching	kucing	kucing
uang halus	urang halus	bunian
tunjuk	tunjuk	telunjuk
tundun	burit-tundun	tengkuk
mandaring	tian mandaring	hamil anak sulung
bangkatan	bakantan	bekantan
tuhut	lintuhut	lutut
tudung dulang	tatudung	tudung saji
tuntum	tuntum	minum air dari botol
tulak	tulak	berangkat
tulah	katulahan	ketulahan
tukup	tukup	tutup
tinggalam	tinggalam	tenggelam
tapalicuk	tapalicuk	terseliuh (pada kaki)
ta-jajak	ta-jajak	ter-injak
tajau	tajau	tempayan
taima	tarima	terima
tahu	tahu	kenal
taguk	taguk	telan
tacangang	tacangang	heran
tambing	tabing	tebing
tabuni	tambuni	tembuni
taajun	tajun	terjun
taabang	tarabang	terbang
tabalik	tabalik	sungsang
saung	saung	sabung
picik	picik	tekan
pajah	pajah	padam
pacaa	pacar	inai
nyanyat	nyanyat	ketagihan
nyaman	nyaman	enak/nikmat
mun	mun	kalau
lapik	lapik	alas
lakatan	lakatan	pulut/ketan
kulat	kulat	cendawan
katam	katam	menuai padi
katam	katam	ketam kayu
katam	katam	kepiting
kasadakan	kasadakan	tersedak
kataan	kataraan	tempat ayam bertelur
kanyang	kanyang	kenyang
kalimpanan	kalimpanan	kelilipan
kalantit	kalantit	kelentit
kajang	kajang	atap daun nipah
kacaw	kacaw	aduk
kabaliangan	kabuliangan	mengejutkan
handayang	handayang	pelepah
jajak	jajak	jejak
halilipan	halilipan	lipan
bumbunan	bumbunan	ubun-ubun
amun	amun	kalau
asa	asa	rasa
bakul	bakul	raga
dangani	dangani	temani
na'aka	naraka	neraka
mutia'a	mutiara	mutiara
ngiuu	nyiru	nyiru
paahu	parahu	perahu
bang	bang	adzan
ambun	ambun	embun
kataguaan	kataguran	kena sampuk makhluk halus
kukut	kukut	garu
kulianga	kararangga/katikih	kerangga/semut rangrang
kuliat-kuliat	manguliat	menguliat
kuita	kurita	kereta
habaa	habar	berita
datu nini	nini datu	nenek moyang
gu'uh	guruh	guruh
kasaa	kasar	kasar
cahaie	cari	cari

Perbandiangan antara bahasa Kadayan, Kutai, dan Indonesia

Kadayan	Kutai	Indonesia
gubang	gubang	sampan
karasik	karasik	pasir
buyah	buyah	buih

Perbandiangan antara bahasa Kadayan, Jawa, dan Indonesia

Kadayan	Jawa	Indonesia
jalama	jalma	manusia
wang susuk	susuk	uang kembalian

Pranala luar

• Ejaan Kedayan
• Dunia Kadayan
• Portal Kadayan
• Kedayan Dalam Talian
• Suambi Kedayan
• Asal Usul Kedayan
• Kamus Bahasa Melayu Brunei/Kedayan